Badania profilaktyczne

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku pracy. W wyroku z dnia 17 listopada 2000 r. (sygn. akt II UKN 49/00, OSNP 2002/11/275) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że dopuszczenie do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonych stanowiskach może stanowić przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy w rozumieniu ustawy wypadkowej. Naruszenie tego podstawowego obowiązku przez pracodawcę zgodnie z ustalonym od lat orzecznictwem sądowym uznaje się za przyczynę zewnętrzną zdarzenia jako elementu składającego się na pojęcie wypadku przy pracy.

Wstępne badania lekarskie

Osoba przyjmowana do pracy podlega wstępnym badaniom lekarskim, wykonywanym na koszt pracodawcy. Służą one ocenie przydatności kandydata do pracy na konkretnym stanowisku. Ponadto wstępnym badaniom lekarskim podlegają pracownicy przenoszeni na inne stanowiska pracy. Badanie profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. W treści skierowania osoby przyjmowanej do pracy należy wskazać stanowisko pracy, na którym ta osoba ma być zatrudniona oraz podać informacje o występowaniu na nim czynników szkodliwych dla zdrowia niebezpiecznych oraz uciążliwych, a także aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach. Pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej jego potrzebom.

Od reguły stanowiącej o obowiązku poddania się badaniom wstępnym przewidziano wyjątki. Wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą oraz przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko:

• w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy albo
• pozostające jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą

jeżeli:

• posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i 
• pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy.

Odstępstwo od obowiązku odbycia badań wstępnych nie dotyczy osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Pracodawca jest obowiązany przechowywać orzeczenia wydane na podstawie profilaktycznych badań lekarskich w aktach osobowych pracownika.

Badania okresowe i kontrolne

Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim, które służą profilaktyce. O częstotliwości i zakresie badań okresowych decyduje lekarz sprawujący opiekę profilaktyczną nad pracownikami, kierując się wskazówkami metodycznymi w sprawie przeprowadzania badań. Są one zawarte w załączniku do niżej powołanego rozporządzenia z dnia 30 maja 1996 r. Częstotliwość i zakres badań mogą być różne dla poszczególnych pracowników w zależności od zajmowanego stanowiska pracy, rodzaju zagrożeń oraz stanu zdrowia. Lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne może poszerzyć jego zakres o dodatkowe badania specjalistyczne, jak również wyznaczyć krótszy termin następnego badania, niż to określono we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne do prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika.

Ponadto każdego pracownika, który zgłasza się do pracy po zwolnieniu lekarskim trwającym dłużej niż 30 dni pracodawca ma obowiązek skierować na kontrolne badania lekarskie w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku pracy.

Lekarz przeprowadzający badanie ma obowiązek przekazania pracodawcy i pracownikowi orzeczenie, które jest przechowywane w aktach osobowych pracownika.

Pracownik lub pracodawca, który nie zgadza się z treścią orzeczenia wydanego przez lekarza, może odwołać się w ciągu 7 dni od daty otrzymania zaświadczenia, za pośrednictwem lekarza, który wydał to orzeczenie. Powtórne badania powinny być przeprowadzone w terminie 14 dni od dnia otrzymania odwołania przez podmiot, o którym mowa w § 5 ust. 3 rozporządzenia z dnia 30 maja 1996 r. Badania są wykonywane między innymi w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy. Orzeczenie lekarskie wydane w trybie odwołania jest ostateczne.

Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy, a za czas niewykonywania pracy w związku z tymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Aktualnie obowiązujący wzór skierowania na badanie stanowi załącznik nr 3a do rozporządzenia z dnia 30 maja 1996 r. Ma on zastosowanie do wszystkich rodzajów badań - wstępnych, okresowych oraz kontrolnych.

Regulacje prawne:

• art. 229 K.p.,
• rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 2067 ze zm.).