Rodzaje badań profilaktycznych pracowników

Badania wstępne

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do zatrudnienia na określonym stanowisku pracy w warunkach pracy określonych w skierowaniu na badania profilaktyczne (art. 229 § 4 K.p.).

Badaniom wstępnym podlegają osoby przyjmowane do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Natomiast badaniom wstępnym nie podlegają osoby przyjmowane:

1) ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą, o ile zachowuje aktualność orzeczenie lekarskie wydane po wykonaniu badania profilaktycznego w czasie trwania poprzedniej umowy o pracę,

2) do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy; nie dotyczy to jednak osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych,

3) do pracy, pozostające jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą, po spełnieniu przesłanek wskazanych w pkt 2.

Zwolnienie kandydata do pracy z obowiązku odbycia wstępnych badań lekarskich w okolicznościach wskazanych w pkt 2 i 3 jest możliwe wtedy, gdy posiada on orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy wydane na podstawie skierowania wystawionego po 31 marca 2015 r.

Badania okresowe i kontrolne

Badania okresowe dotyczą wszystkich pracowników, niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy i jej warunków. Są one wykonywane w terminach wskazanych przez lekarza medycyny pracy. Ich celem jest stwierdzenie braku przeciwwskazań do dalszej pracy na dotychczasowym stanowisku.

Natomiast badania kontrolne wykonywane są przed dopuszczeniem do pracy pracownika, który z powodu choroby przebywał na zwolnieniu lekarskim powyżej 30 dni. Celem badań kontrolnych jest ustalenie zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

W sytuacji gdy w trakcie niezdolności do pracy spowodowanej chorobą przekraczającej 30 dni minął termin ważności badań okresowych, pracodawca po powrocie pracownika do pracy powinien wydać mu skierowanie także na takie badania.

Badania okresowe i kontrolne powinny być przeprowadzone w miarę możliwości w godzinach pracy (art. 229 § 3 K.p.). Koszty tych badań pokrywa pracodawca.

Pracodawca ma też obowiązek zapewnić okresowe badania lekarskie pracownikom po zakończeniu zatrudnienia. Dotyczy to pracowników, którzy wykonywali pracę w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających. Po rozwiązaniu stosunku pracy mogą oni zgłosić wniosek o objęcie takimi badaniami (art. 229 § 5 K.p.).

Koszty okresowych badań lekarskich po rozwiązaniu stosunku pracy pokrywa pracodawca. Wykonuje się je w celu wczesnego wykrywania chorób związanych z wykonywanymi czynnościami, a stan zdrowia powinien być potwierdzony orzeczeniem lekarza medycyny pracy.

Treść skierowania na badania

Zakres i tryb przeprowadzania badań profilaktycznych określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń... (Dz. U. z 2016 r. poz. 2067).

Skierowanie na badania lekarskie wydane przez pracodawcę, powinno zawierać:

1) określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,

2) w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy - określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w takiej sytuacji pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu,

3) w przypadku pracowników - określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony,

4) informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, o których mowa w pkt 2 i 3, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych oraz aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach (§ 4 ust. 2 rozporządzenia).

Skierowanie na badania powinno mieć charakter imienny.

Badania dla kierujących pojazdami

Pracownicy kierujący pojazdami w ramach obowiązków służbowych, którzy nie podlegają ustawie o transporcie drogowym, w zakresie przeprowadzania badań profilaktycznych objęci są przepisami Kodeksu pracy. Przy czym pracodawca w skierowaniu na badania takich kierowców powinien obowiązkowo wskazać fakt prowadzenia przez nich pojazdów, precyzując tę informację. W oparciu o tak wystawione skierowanie lekarz ustala zakres i częstotliwość badań, korzystając ze wskazówek metodycznych w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników. Nie przewidują one odrębnych wytycznych dotyczących pracowników kierujących pojazdami, ale przeprowadzenie dodatkowych badań rekomendowane jest przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. Jerzego Nofera w Łodzi (patrz ramka).

Kierowcy objęci ustawą o transporcie drogowym

Kierowcy tzw. zawodowi, czyli wykonujący przewozy pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony oraz przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą podlegają badaniom lekarskim i psychologicznym, określonym w art. 39j-39l ustawy o transporcie drogowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2200 ze zm.). Obejmuje ich również obowiązek przeprowadzenia kwalifikacji wstępnej.

Badania lekarskie i psychologiczne kierowców wykonywane są na podstawie skierowania pracodawcy i na jego koszt. Częstotliwość badań zależy od wieku kierowcy i odbywają się one:

• co 5 lat - do czasu ukończenia przez kierowcę 60 lat,
   
• co 30 miesięcy - po ukończeniu przez kierowcę 60 lat.

Badania lekarskie i psychologiczne kierowców są równoznaczne z profilaktycznymi badaniami wstępnymi i okresowymi, o których mowa w art. 229 § 1 i 2 K.p.

Przedsiębiorca zatrudniający kierowcę jest zobowiązany przez cały okres jego zatrudnienia przechowywać kopie świadectw kwalifikacji zawodowej oraz orzeczeń lekarskich i psychologicznych.