Postępowanie powypadkowe

W sytuacji, w której poszkodowanym jest osoba świadcząca pracę na podstawie umowy o pracę, zgodnie z art. 234 § 1 K.p., pracodawca ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.

Sposób i tryb postępowania przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposób ich dokumentowania określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. nr 105, poz. 870). Przepisy tego rozporządzenia zobowiązują poszkodowanego pracownika do niezwłocznego (jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala) poinformowania o wypadku swojego przełożonego.

Co prawda zaniechanie powiadomienia przełożonego o wypadku bezpośrednio po zdarzeniu nie pozbawia pracownika prawa żądania ustalenia, że miało ono charakter wypadku przy pracy (por. wyrok SN z 14 września 2000 r., sygn. akt II UKN 702/99, OSNP 2002/6/143), jednakże obowiązek niezwłocznego powiadomienia o wypadku przy pracy jest istotny, ponieważ każde takie zdarzenie nakłada na pracodawcę określone obowiązki.

Prawo pracownika do ustalenia, czy dane zdarzenie jest wypadkiem przy pracy, czy też nie, nie ulega przedawnieniu na zasadach ogólnych (na podstawie art. 291 § 1 K.p.), a więc z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W tym przypadku, zgodnie z art. 189 K.p.c., powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 8 sierpnia 2007 r. (sygn. akt II UK 23/07, OSNP 2008/19-20/296), roszczenie o jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej nie ma charakteru pracowniczego, ale ubezpieczeniowy i nie podlega przedawnieniu.

Wśród najważniejszych obowiązków pracodawcy związanych z wypadkiem trzeba wymienić konieczność zabezpieczenia miejsca wypadku w celu ochrony pozostałych pracowników lub osób przebywających na terenie przedsiębiorstwa oraz ustalenie okoliczności i przyczyn tego zdarzenia. W tym celu, do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, pracodawca powinien zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający:

• dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,
• uruchomienie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane,
• dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub dokonanie zmian w miejscu wypadku wyraża pracodawca w uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy, po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeśli zachodzi potrzeba, szkicu lub fotografii miejsca wypadku. W razie wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego, pracodawca uzgadnia zgodę z właściwym inspektorem pracy i prokuratorem (w zakładzie górniczym - także po uzgodnieniu z właściwym organem nadzoru górniczego).

Odstępstwo od powyższej zasady jest dopuszczalne jedynie wtedy, gdy zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia grożącemu niebezpieczeństwu.

W przypadku zaistnienia wypadku śmiertelnego, ciężkiego i/lub zbiorowego, zgodnie z art. 234 § 2 K.p., pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora. Dotyczy to również sytuacji, w której nie można jednoznacznie ocenić, czy dane zdarzenie jest wypadkiem, czy też nie, ale wywołało ono takie skutki.

Jeśli zdarzenie ma miejsce na terenie innego zakładu pracy niż pracodawcy poszkodowanego, dany pracodawca ma obowiązek:

• zapewnić udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu,
• zabezpieczyć miejsce wypadku,
• niezwłocznie zawiadomić o wypadku pracodawcę poszkodowanego,
• udostępnić miejsce wypadku oraz niezbędne materiały, a także udzielić informacji i pomocy zespołowi powypadkowemu.

Dodajmy, że ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy pracownika tymczasowego, zgodnie z art. 9 ust. 2a ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1563), odpowiada pracodawca użytkownik.