Metody badania wypadków przy pracy

Badanie wypadków przy pracy to proces wieloetapowy, obejmujący przede wszystkim ustalenie faktów i zbieranie dowodów, ich analizę, a także identyfikację przyczyn i planowanie działań profilaktycznych. Istnieje wiele metod badania wypadków przy pracy, z których każda oparta jest o inny model wypadku umożliwiający zrozumienie, w jaki sposób doszło do danego zdarzenia oraz pozwalający na usystematyzowane zebranie informacji potrzebnych do identyfikacji przyczyn wypadku. Nie ma przy tym modelu uniwersalnego, bowiem każdy zwraca uwagę na inne aspekty i obszary poszukiwania przyczyn wypadków przy pracy, jest nastawiony na inny cel badania i umożliwia uzyskanie innego zestawu informacji przydatnych dla prewencji. Użycie odpowiedniej metody pozwala zwiększyć jakość badania między innymi poprzez wspomaganie pracy zespołu powypadkowego, ułatwienie zarządzania badaniem, zwiększenie przejrzystości procesu badania bądź zapewnienie odpowiednio szerokiego zakresu analizy.

Dobór metody powinien być dostosowany do zakresu badania oraz przeznaczonych zasobów. Inaczej bowiem należy traktować wypadek, w którym poszkodowany np. skręcił nogę na nierównym podłożu ciągu komunikacyjnego, a inaczej poważną awarię przemysłową, w wyniku której kilku pracowników uległo zatruciu niebezpiecznymi substancjami chemicznymi. Istotna jest również kwestia doświadczenia oraz zasobu wiedzy i umiejętności członków zespołu powypadkowego, bowiem metody badania wypadków przy pracy różnią się pod względem poziomu skomplikowania.

Jedną z najczęściej stosowanych przez zespoły powypadkowe metod badania wypadków przy pracy jest tzw. metoda TOL, która dzieli przyczyny wypadku na trzy grupy: techniczne, organizacyjne i ludzkie. W trakcie postępowania w pierwszej kolejności analizie podlegają przyczyny techniczne, następnie przyczyny organizacyjne, a na koniec określane są przyczyny, których źródłem może być człowiek. Istotne jest tu również określenie powiązań pomiędzy poszczególnymi grupami przyczyn. W tym modelu badań przyjmuje się założenie, że do urazu doprowadziła jedna przyczyna bezpośrednia (wydarzenie powodujące uraz) mająca szereg przyczyn pośrednich, klasyfikowanych według systematyki TOL.

Wśród przyczyn technicznych można wyróżnić:

• wady konstrukcyjne czynnika materialnego,
• brak, niewłaściwy dobór lub zły stan techniczny urządzeń ochronnych (osłony zabezpieczające przed dostępem do stref niebezpiecznych, blokady napędu, urządzenia ograniczające wysięg elementów ruchomych itp.),
• niewystarczająca wytrzymałość czynnika materialnego,
• niewłaściwa stateczność czynnika materialnego (np. brak zamocowania maszyny do podłoża, niewłaściwe położenie środka ciężkości),
• ukryte wady materiałowe czynnika materialnego,
• brak, niewłaściwy dobór lub zły stan techniczny urządzeń sygnalizujących powstawanie zagrożeń.

Do przyczyn organizacyjnych zaliczamy:

• brak nadzoru nad pracownikami,
• tolerowanie przez nadzór odstępstw od zasad bezpiecznej pracy,
• brak lub niewłaściwe przeszkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa pracy i ergonomii,
• brak lub niewłaściwe instrukcje bezpiecznej pracy, w tym dotyczące obsługi maszyn i urządzeń oraz prowadzonych procesów technologicznych,
• niewłaściwa koordynacja prac zbiorowych (np. na placach budów), wykonywanie pracy w zbyt małej obsadzie,
• niedostateczna konserwacja oraz niewłaściwe naprawy (remonty) maszyn i urządzeń,
• niedostateczne przygotowanie zawodowe i brak wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych,
• niewyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej lub niewłaściwy dobór tych środków,
• brak odpowiednich dojść do stanowisk pracy.

Za przyczyny ludzkie rozumie się:

• niewłaściwe, samowolne zachowanie się pracownika, w tym: przechodzenie, przejeżdżanie lub przebywanie w miejscach niedozwolonych; wejście, wjechanie w obszar zagrożony bez upewnienia się, czy nie ma niebezpieczeństwa; wykonywanie czynności bez usunięcia zagrożenia (np. niewyłączenie maszyny, napięcia), niewłaściwe operowanie kończynami w strefie zagrożenia,
• nieużywanie sprzętu ochronnego przez pracownika,
• nieprawidłowe zachowanie się pracownika, np. zaskoczenie niespodziewanym zdarzeniem, niedostateczna koncentracja uwagi na wykonywanej czynności, lekceważenie zagrożenia (brawura, ryzykanctwo), nieznajomość zagrożenia, przepisów, zasad bhp oraz brak doświadczenia,
• niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym (np. niewłaściwe uchwycenie narzędzi, wykonywanie pracy niewłaściwymi narzędziami, nieodpowiednie zabezpieczenie czynnika, np. niezaciągnięcie hamulca).