Badania lekarskie zawodowych kierowców

Czy zatrudniając kierowcę samochodu ciężarowego posiadającego aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na takim stanowisku i zdolność do kierowania pojazdami, pracodawca ma obowiązek kierowania go na badania z art. 229 K.p.? Dlaczego badania lekarskie pozostałych kierowców przeprowadzane w oparciu o art. 229 K.p. stwierdzają zdolność do pracy na inny okres, niż badania lekarskie kierowców zawodowych? Jak postąpić w sytuacji, gdy kierowca ma ważne badania z ustawy o transporcie drogowym, ale upłynął termin na przeprowadzenie badań okresowych?

Grupa zawodowa kierowców nie jest jednolita. Można w niej wyróżnić kierowców pojazdów osobowych oraz lekkich aut dostawczych, autobusów i samochodów ciężarowych. Należy przyjąć zasadę, zgodnie z którą dopóki pojazd, którym kierowca wykonuje przewóz nie przekracza 3,5 tony dopuszczalnej masy całkowitej (DCM) i jest przeznaczony do przewozu maksymalnie do 9 osób, pracownik nie podlega pod przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1414 z późn. zm.). Wynika to bowiem bezpośrednio z art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 ww. aktu prawnego, wyłączających jej stosowanie wobec kierowców, którzy poruszają się mniejszymi samochodami.

Przed dopuszczeniem do pracy pracodawca ma obowiązek sprawdzić zdolność do jej wykonywania w ramach badań wstępnych, poza wyjątkami, gdy kierowca równolegle pracuje na takim samym stanowisku w innym zakładzie lub podejmuje identyczną pracę w okresie do 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy zawartej na takim samym stanowisku i dysponuje ważnymi badaniami z tego zakładu, jeśli nie występują różnice w warunkach pracy (art. 229 § 1¹ K.p.). Taki kierowca podlega badaniom okresowym w terminach wyznaczonych przez lekarza-profilaktyka, a z uwagi na zagrożenia komunikacyjne badania te będą powtarzane, w zależności od wieku pracownika, co 3-4 lata do 50. roku życia, a później co 2 lata (por. wytyczne Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera z 20 października 2014 r. w sprawie badań kierowców).

Kierowcy prowadzący pojazdy o DMC przekraczającej 3,5 tony oraz przeznaczone do przewozu powyżej 9 osób, zgodnie z art. 39j ust. 1 ustawy o transporcie drogowym, podlegają badaniom lekarskim przeprowadzanym w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy. W ustępie 2 cytowanego przepisu ustawodawca rozstrzyga, że badania te są wykonywane (z wyjątkiem części specjalistycznej dotyczącej przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami), w zakresie i na zasadach określonych w Kodeksie pracy. Co więcej same badania lekarskie kierowców wykonują lekarze uprawnieni do wykonywania badań profilaktycznych przewidzianych w Kodeksie pracy, posiadający dodatkowo uprawnienia do przeprowadzania badań kandydatów na kierowców i kierowców.

Dla pracodawców zatrudniających takich kierowców z art. 39l ust. 1 ustawy o transporcie drogowym wynika obowiązek kierowania na badania lekarskie i psychologiczne, pokrywania ich kosztów oraz przechowywania przez cały okres zatrudnienia kopii orzeczeń lekarskich i psychologicznych. Co istotne spełnienie przez przedsiębiorcę lub inny podmiot organizujący przewóz drogowy obowiązku kierowania kierowców na badania lekarskie i psychologiczne uznaje się za równoznaczne ze spełnieniem obowiązku pracodawcy w zakresie wykonywania wstępnych i okresowych badań lekarskich, wymienionych w art. 229 § 1 i 2 K.p. (art. 39l ust. 3 ustawy).

W jego przypadku badaniami okresowymi będą przeprowadzane co 5 lat, a po ukończeniu 60. roku życia co 30 miesięcy badania lekarskie, więc również w tym zakresie art. 229 K.p. nie znajdzie zastosowania. Pracodawca skorzysta z tego przepisu wobec kierowcy pojazdu ciężarowego lub autobusu jedynie w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, trwającą ponad 30 dni. Wówczas przed dopuszczeniem do pracy pracodawca musi skierować kierowcę na badania kontrolne, które mają na celu ustalenie, czy dłuższa choroba nie wpłynęła na jego zdolność do wykonywania umówionej pracy (art. 229 § 2 K.p.).

Badania lekarskie zawodowych kierowców mają podobny zakres jak okresowe badania profilaktyczne pracowników zatrudnionych na stanowisku kierowcy zgodnie z Kodeksem pracy, są jednak uzupełnione o ustalenie istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami. Nie to przesądza jednak o tym, że co do zasady podlegają oni badaniu rzadziej od kierowców wykonujących przewozy pojazdami osobowymi lub lekkimi autami dostawczymi. Badania lekarskie kierowców są wydawane na 5 lat lub 30 miesięcy, a badania pracownicze na okresy obejmujące od 2 do 4 lat, a więc badania kierowców realizujących transport drogowy zostały ściśle powiązane z ich szkoleniami okresowymi oraz koniecznością dokonania wpisu do prawa jazdy. Takie powiązania nie występują w przypadku badań profilaktycznych innych pracowników, w tym kierowców wykonujących przewóz np. samochodami osobowymi. Podlegają oni w całości pod regulacje art. 229 K.p. oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników... (Dz. U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.). Osoba zatrudniona na stanowisku kierowcy wykonuje pracę wymagającą pełnej sprawności psychoruchowej, a w ocenie Instytutu Medycyny Pracy jej badanie powinno być uzupełnione, podobnie jak w przypadku kierowców wykonujących przewóz drogowy, o ocenę widzenia zmierzchowego oraz wrażliwości na olśnienie. To zaś przekłada się na konieczność przeprowadzania badań okresowych co 3-4 lata, a w przypadku kierowców po 50. roku życia co 2 lata. W efekcie ten sam ośrodek stwierdzi zdolność do pracy kierowcy pojazdu ciężarowego o DMC powyżej 3,5 tony na 5 lat, a kierowcy samochodu osobowego wyznaczy datę kolejnych badań za 3 lub maksymalnie 4 lata. Skoro zaś kierowców wykonujących transport drogowy nie trzeba kierować na badania wstępne, nie wystąpi problem różnych terminów poddawania się kolejnym badaniom lekarskim, gdyż będą się one pokrywać ze szkoleniami okresowymi kierowcy.

Zwracamy uwagę! Ze względu na nieprecyzyjną treść przepisu art. 39l ust. 3 ustawy o transporcie drogowym część ekspertów twierdzi, że nie dubluje badań jedynie pracodawca, u którego kierowcy, będąc w zatrudnieniu, poddawali się badaniom z ustawy o transporcie drogowym. W publikacjach można więc znaleźć różne stanowiska w powyższym zakresie.