Czuwanie nad bhp wymaga kwalifikacji

Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy to jedno z tych podstawowych zadań pracodawcy, którego realizacja bywa skrupulatnie sprawdzana przez inspektorów pracy. Na poziomie zakładowym za stan bhp odpowiada zazwyczaj wyznaczony do tego pracownik, wyspecjalizowana firma lub sam pracodawca. Zajmowanie się sprawami bhp wymaga jednak posiadania określonych kompetencji i odbycia szkoleń.

Pracodawca od spraw bhp

Obowiązki wynikające z regulacji dotyczących bhp muszą być wykonywane w każdym zakładzie pracy. W większych firmach zajmuje się tym służba bhp lub pracownik, któremu powierzono te obowiązki obok jego podstawowego zajęcia. Pracodawca na ogół nie zajmuje się praktyczną stroną wdrażania przepisów bhp w konkretnym zakładzie, ale w małych firmach może on samodzielnie kierować sprawami bhp. Takie jednostkowe sprawowanie przez pracodawcę zadań bhp jest dopuszczalne, jeżeli zatrudnia on:

• do 10 pracowników lub
   
• zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz
   
• posiada odpowiednie kwalifikacje (art. 237¹¹ K.p.).

Jeżeli chodzi o wspomniane powyżej kategorie ryzyka, to zostały one określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz. U. z 2002 r. nr 200, poz. 1692 ze zm.). Natomiast odnośnie odpowiednich kwalifikacji, to pracodawca musi ukończyć szkolenie, o którym mowa w § 13 rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, chyba że posiada już kwalifikacje wymagane od służby bhp. Zgodnie z przywołanym przepisem rozporządzenia, pracodawca, który zamierza samodzielnie wykonywać zadania służby bhp, jest zobowiązany odbyć uprzednio szkolenie w formie kursu lub seminarium organizowane przez jednostki prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp.

Pracodawca posiadający kwalifikacje służby bhp nie musi odbywać szkolenia dla pracodawców zajmujących się bhp.

Dodatkowe obowiązki w ramach etatu

Pracodawca zatrudniający do 100 pracowników może powierzyć zadania służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy - w ramach tego samego stosunku pracy. W razie braku odpowiednich osób w zakładzie, prowadzenie spraw bhp może też być powierzone specjaliście spoza zakładu pracy.

Pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, powinien spełniać wymagania kwalifikacyjne określone w § 4 ust. 2 rozporządzenia w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Przykładowo, inspektorem do spraw bhp (najniższy stopień "służbowy" dla zajmujących się bhp) może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy. Co do specjalisty spoza zakładu pracy to powinien on spełniać co najmniej wymagania określone w § 4 ust. 2 pkt 3 wskazanego rozporządzenia, tj. posiadać wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp.

Osoba, która była zatrudniona na stanowisku inspektora pracy w PIP przez okres co najmniej 5 lat także może wykonywać zadania służby bhp w charakterze specjalisty spoza zakładu pracy, bez względu na charakter swojego wykształcenia.

Niezależnie od wymogu posiadania wskazanych kwalifikacji, pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono zadania bhp oraz specjalista zewnętrzny powinni odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby (art. 237¹¹ § 2 K.p.).

Kto może pełnić służbę bhp?

W zakładach zatrudniających powyżej 100 osób utworzenie służby bhp jest obligatoryjne (art. 237¹¹ § 1 K.p.). Jak wskazuje § 1 ust. 3 i 4 rozporządzenia w sprawie służby bhp, w zakładzie zatrudniającym od 100 do 600 pracowników pracodawca może utworzyć jednoosobową komórkę bhp, której pracownikiem będzie osoba zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy. Dopuszczalne jest również, aby utworzenie służby bhp w zakładzie zatrudniającym powyżej 100 osób nastąpiło w drodze zatrudnienia w ramach odrębnego stosunku pracy pracownika zatrudnionego już u danego pracodawcy przy innej pracy. Dodatkowa umowa powinna wtedy dotyczyć wyłącznie wykonywania zadań służby bhp. Komórka organizacyjna służby bhp może też być wieloosobowa. Jeżeli stan zatrudnienia przekracza 600 osób, na każdych 600 pracowników musi przypadać jeden pracownik służby bhp zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy.

Pracownik służby bhp powinien spełniać określone wymagania kwalifikacyjne oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bhp dla pracowników tej służby. W ramach służby bhp przewidziane są stanowiska inspektora, starszego inspektora, specjalisty, starszego specjalisty oraz głównego specjalisty do spraw bhp. Szczegółowe wymagania, jakie musi spełniać taka osoba, określone zostały w rozporządzeniu w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp. Z tego aktu wykonawczego wynika, że m.in.:

• inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy,
   
• starszym inspektorem do spraw bhp może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe z tej tematyki.

Osoba, która aspiruje do zajmowania stanowiska specjalisty do spraw bhp musi się natomiast legitymować wyższym wykształceniem o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studiami podyplomowymi w zakresie bhp oraz co najmniej jednym rokiem stażu pracy w służbie bhp.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27.07.2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 180, poz. 1860 ze zm.)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2.09.1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 109, poz. 704 ze zm.)