Odmowa wykonywania pracy z powodu zagrożeń bhp

Pracownik jest uprawniony do powstrzymania się od wykonywania pracy, jeśli:

• warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia lub życia albo
   
• wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.

O powstrzymaniu się od pracy pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego.

Przyczyny powstrzymania się od świadczenia pracy mogą dotyczyć pracodawcy niezapewniającego odpowiednich warunków pracy (art. 210 § 1 K.p.) albo pracownika i jego kondycji psychofizycznej (art. 210 § 4 K.p.). Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy ze względu na warunki bhp nie usuwa zagrożenia, pracownik może opuścić stanowisko pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Oceny stanu zagrożenia upoważniającego do niewykonywania pracy dokonuje pracownik, a uchylenie się od pracy uzasadniają tylko istotne naruszenia przez pracodawcę konkretnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 stycznia 2000 r. (sygn. akt I PKN 488/99, OSNP 2001/11/375) wyjaśnił, że: "Pracownik ma prawo powstrzymywania się od wykonywania pracy we wskazanym przez pracodawcę pomieszczeniu, tylko wówczas, jeżeli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy lub stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia lub życia.". Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 9 maja 2000 r. (sygn. akt I PKN 619/99, OSNP 2001/20/610): "Powstrzymanie się pracownika od wykonywania pracy w warunkach nieodpowiadających przepisom bhp nie stanowi naruszenia obowiązku świadczenia pracy, jeżeli pracownik zawiadomił o tym niezwłocznie przełożonego (art. 210 § 1 K.p.).". Ponadto jak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w wyroku z dnia 26 maja 2011 r. (sygn. akt II SA/Op 17/11): "Pracownik nie tyko nie powinien świadczyć pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają zagrożenie dla życia i zdrowia, ale wręcz nie może jej wykonywać wówczas, gdy ma świadomość tego, że swoim działaniem i podejmowanymi czynnościami narusza przepisy i zasady bhp, stwarzając zagrożenie życia i zdrowia.".

Natomiast pracownicy zatrudnieni przy pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej mają prawo, także po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymania się od wykonywania pracy w przypadku, gdy ich stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego jej wykonywania i stwarza zagrożenie dla innych osób. Nawet potencjalne zagrożenie dla innych osób uzasadnia odmowę świadczenia pracy. Przyjmuje się, iż wskazane zagrożenie obejmuje nie tylko zagrożenie życia i zdrowia tych osób, ale również zagrożenie ich mienia.

Uwaga! Uprawnienie pracownika do odmowy wykonywania pracy z uwagi na stan psychofizyczny służy wyłącznie pracownikom zatrudnionym przy pracach wymagających szczególnej w tym zakresie sprawności.

Wykaz 36 rodzajów takich prac zawiera załącznik do rozporządzenia z dnia 28 maja 1996 r. Są to między innymi prace przy obsłudze suwnic sterowanych z kabiny i zdalnie sterowanych, podnośników i platform hydraulicznych, żurawi wieżowych i samojezdnych, urządzeń mechanicznych związanych z czynnościami wyburzeniowymi, prace operatorów samojezdnych ciężkich maszyn budowlanych i maszyn drogowych, operatorów pulpitów sterowniczych urządzeń technologicznych wielofunkcyjnych i wielozadaniowych, prace kierowców: autobusów, pojazdów przewożących materiały niebezpieczne oraz pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 16 ton i długości powyżej 12 m, trolejbusów i motorniczych tramwajów.

Regulacje prawne nie zawierają warunku, aby niedyspozycja psychofizyczna pracownika musiała być potwierdzona przez lekarza. Wystarczające jest samo oświadczenie pracownika stwierdzające, że ze względu na jego stan psychofizyczny wykonywanie pracy w danym dniu jest niebezpieczne i zagraża innym. Jednak pracownik, który powstrzymał się od pracy z powodu złego samopoczucia psychicznego lub fizycznego nie ma prawa do wynagrodzenia. Przy czym jego oświadczenie nie może być kwestionowane przez pracodawcę. Pracodawca natomiast może powierzyć takiemu pracownikowi wykonywanie innej pracy, niewymagającej specjalnej kondycji psychofizycznej.

Z prawa do powstrzymania się od wykonywania pracy nie mogą skorzystać pracownicy, którzy stale pracują w zagrożeniu zdrowia lub życia, a ich obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia, np. strażacy, pracownicy zatrudnieni w ratownictwie górskim, chemicznym, wodnym, górniczym i inni. Zakłada się bowiem, że osoby te podejmując pracę w zagrożeniu zdrowia lub życia godzą się ze związanym z tym ryzykiem.

Poniżej przedstawiamy wzór pisma pracownika w sprawie zawiadomienia przełożonego o powstrzymaniu się od pracy, zastrzegając jednakże, iż żadna szczególna forma nie jest w tej sprawie wymagana.

Regulacje prawne:

• art. 210 K.p.,
   
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. nr 62, poz. 287).