Ryzyko zawodowe

Ryzyko zawodowe jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych będących wynikiem zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub związanych ze sposobem wykonywania pracy. Powinnością pracodawcy jest:

• ocena i dokumentowanie ryzyka zawodowego, związanego z wykonywaną pracą,
   
• stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko,
   
• informowanie pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Jak wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 2 października 2002 r. (sygn. akt II SA/Wr 319/00, Pr.Pracy 2003/2/38): "Przewidziany w art. 226 K.p. obowiązek informowania pracowników o ryzyku zawodowym dotyczy każdego pracownika, niezależnie od rodzaju zajmowanego stanowiska.".

Celem, dla którego przeprowadza się ocenę ryzyka, jest dążenie do poprawy warunków pracy, jak również wzmożona ochrona życia i zdrowia pracowników. Przeprowadzając ocenę ryzyka pracodawca ustala możliwość wystąpienia u zatrudnionych przez niego pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych spowodowanych zagrożeniami zawodowymi. Informację w tym zakresie dla małych firm, obejmującą szczegółowy sposób postępowania pracodawca znajdzie na stronach internetowych Państwowej Inspekcji Pracy (www.pip.gov.pl).

Pracodawca powinien ustalić czy zagrożenia występujące w jego firmie są znaczące i czy zapobiega im przy pomocy właściwych środków zaradczych, tak aby uczynić to ryzyko jak najmniejszym. Pojęcie "zagrożenie" oznacza stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę (np. chemikalia, prąd elektryczny, praca na wysokości, hałas itd.).

Oceniając ryzyko pracodawca dokonuje inspekcji stanowisk pracy dokładając starań, aby nie pominąć wszystkich zagrożeń, które mogą być przyczyną wypadków i innych strat. Należy przy tym zwrócić uwagę na: ruchome elementy maszyn i urządzeń, powierzchnie, na których istnieje możliwość poślizgnięcia się lub upadku, ostre krawędzie, wystające elementy, położenie stanowiska pracy na wysokości, urządzenia pod ciśnieniem, wysoką lub niską temperaturę powietrza, wysoką temperaturę obrabianych powierzchni, złe oświetlenie, stan instalacji i urządzeń elektrycznych, pyły, hałas, używanie pojazdów, używanie substancji chemicznych, pożary, wybuchy, obciążenie fizyczne i psychiczne, itd. Aby uprościć procedurę dokumentowania ryzyka można wykorzystać inne dokumenty, takie jak: instrukcje obsługi, dokumentacje techniczno-eksploatacyjne dostarczone przez producentów urządzeń itp., w których pracodawca znajdzie wyszczególnione zagrożenia oraz środki zaradcze.

Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie pracowników. W sytuacji gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, wówczas obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom odpowiednich środków ochrony indywidualnej.

Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Ma przy tym obowiązek konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami działań mających związek z bezpieczeństwem pracy, w tym między innymi dotyczących oceny ryzyka zawodowego.

Końcowym etapem dokonanej oceny jest poinformowanie pracownika o ryzyku zawodowym jakie wiąże się z pracą wykonywaną na danym stanowisku oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. W praktyce wyniki oceny ryzyka zawodowego mogą być przekazywane w formie: zapisów w regulaminie pracy, informacji ogłaszanej na tablicach informacyjnych, informacji przekazywanych w trakcie szkoleń bhp, informacji indywidualnej.

Informowanie pracownika o ryzyku powinno obejmować dane dotyczące:

• rodzaju i poziomu czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia,
   
• chorób zawodowych, na które narażony jest pracownik,
   
• metod ochrony przed zagrożeniami.

Informacje dotyczące ryzyka zawodowego mogą być przekazywane zarówno ustnie, jak i na piśmie, przy czym forma ustna jest dopuszczalna tam, gdzie stopień ryzyka jest nieznaczny.

Poniżej prezentujemy przykładowy wzór indywidualnej informacji dla pracownika.

Regulacje prawne:

• art. 226 K.p.,
   
• § 2 pkt 7 ogólnych przepisów bhp,
   
• ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2004 r. nr 125, poz. 1317 z późn. zm.).