Dodatkowe obowiązki pracodawcy związane z bhp po wprowadzeniu nowej maszyny

Pracodawca zakupił nową maszynę produkcyjną. Jakie w związku z tym obowiązki z zakresu bhp musi wypełnić?

W myśl art. 237⁴ K.p., pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac, w tym wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki tego dotyczące. Z kolei przepis § 41 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), dalej rozporządzenia w sprawie bhp, stanowi, że pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy, dalej instrukcje bhp dotyczące:

• stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
• obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
• postępowania z materiałami szkodliwymi i niebezpiecznymi,
• udzielania pierwszej pomocy.

W świetle powyższego należy przyjąć, że zamontowanie na danym stanowisku nowej maszyny produkcyjnej powinno skutkować sporządzeniem instrukcji bhp, w której wskazane zostaną zasady jej obsługi, ewentualnie uaktualnieniem już obowiązującej poprzez rozszerzenie jej zapisów o zasady bezpieczeństwa przy obsłudze nowego urządzenia.

Instrukcje bhp powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników. Jeżeli dotyczą prac związanych ze stosowaniem substancji lub mieszanin stwarzających zagrożenie, należy w nich uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i mieszanin.

Obowiązek dostarczenia pracownikom instrukcji bhp nie może zostać zastąpiony poprzez umożliwienie im korzystania z załączonej przez producenta do urządzenia instrukcji obsługi maszyny. Nie jest to możliwe przede wszystkim dlatego, że w tego rodzaju instrukcjach nie uwzględnienia się specyfiki miejsca, w którym jest obsługiwane dane urządzenie, w tym występujących czynników (szkodliwych, niebezpiecznych), dróg ewakuacyjnych, zastosowanej ochrony przeciwpożarowej, a także przyjętych w zakładzie pracy zwyczajów (np. sposobu przekazywania informacji pomiędzy pracownikami), czy też ustalonych procedur. Instrukcja taka może natomiast, a nawet powinna być wykorzystana w trakcie sporządzania nowej lub uaktualniania już istniejącej na stanowisku instrukcji bhp, ponieważ będą z niej wynikały zasady bezpiecznej obsługi maszyny oraz niezbędne procedury bezpieczeństwa w razie jej awarii.

Zwracamy uwagę! Wprowadzenie na stanowisko pracy nowej maszyny wiąże się z obowiązkiem uaktualnienia oceny ryzyka zawodowego (art. 226 K.p. oraz § 39a rozporządzenia w sprawie bhp). Jest bowiem ingerencją w przestrzeń, w której pracownik wykonuje swoje obowiązki i powoduje zmianę jej parametrów. Niewykluczone, że w wyniku zamontowania nowej maszyny dojdzie do zwiększenia natężenia lub stężenia występujących na danym stanowisku czynników, albo do ich obniżenia. Może się również okazać, że konieczne będzie dokonanie ich pomiaru.

Pracownik jest zatrudniony na hali produkcyjnej przy obsłudze maszyn przędzalniczych. Dotychczas na stanowisku tym panował hałas o natężeniu 103 dB, w związku z czym pracownicy byli zobowiązani stosować odpowiednio dobrane do jego poziomu ochronniki słuchu. W maju 2022 r. pracodawca wymienił część maszyn na nowocześniejsze, a z ich instrukcji obsługi wynika, że nie są tak hałaśliwe, jak dotychczasowe, co dało się również zauważyć po ich uruchomieniu. W związku z tym pracodawca zlecił ponowne dokonanie pomiarów omawianego czynnika szkodliwego i okazało się, że natężenie hałasu zmalało. Nie udało się go zminimalizować do poziomu nieszkodliwego, ale obecnie wynosi on tylko nieco powyżej dopuszczalnej normy, dlatego konieczny jest ponowny dobór ochronników, a w konsekwencji ponowne sporządzenie instrukcji bhp, zmiana oceny ryzyka zawodowego oraz szkolenia pracowników.

Pracodawca może dopuścić pracownika do pracy przy nowej maszynie dopiero po jego przeszkoleniu. Elementem takiego szkolenia jest zapoznanie z bezpieczną jej obsługą, zatem zapoznanie z instrukcją bhp oraz oceną ryzyka zawodowego. Szkolenie to, jeżeli dotyczy pracownika zatrudnionego na stanowisku robotniczym, powinno przyjąć formę instruktażu stanowiskowego. Wniosek ten płynie z § 11 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 180, poz. 1860). Instruktaż tego rodzaju przeprowadza się zarówno przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku, jak i w przypadku wprowadzenia na nim zmian warunków techniczno-organizacyjnych, w szczególności zmian procesu technologicznego, zmian organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń.

Odbycie instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych. W jego trakcie pracownik powinien zostać zapoznany zarówno z instrukcją bhp, jak i oceną ryzyka zawodowego, co również powinien potwierdzić na piśmie.