Środki do zapewnienia pierwszej pomocy w zakładzie pracy

Czy zakład pracy powinien być wyposażony w przenośny automatyczny defibrylator zewnętrzny (tzw. AED)?

Przepisy nie nakładają bezpośredniego obowiązku zapewnienia urządzenia typu AED.

Stosownie do postanowień art. 3 pkt 7 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2019 r. poz. 993 ze zm.), dalej ustawy, pierwsza pomoc to zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia, w tym również z wykorzystaniem wyrobów medycznych i wyposażenia wyrobów medycznych, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 175 z późn. zm.), oraz produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pierwsza pomoc to systemowe działania obejmujące zapewnienie odpowiednich środków do jej udzielania (punktów pierwszej pomocy lub apteczek), ustalonych w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami (lekarzem medycyny pracy), z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń, a także (obejmujące) pracowników odpowiednio przeszkolonych w zakresie jej udzielania.

W myśl art. 209¹ § 1 K.p., pracodawca jest obowiązany zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach oraz wyznaczyć pracowników do udzielania takiej pomocy.

Powyższe działania powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. Ponadto liczba pracowników, o których mowa, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń.

Doprecyzowaniem przepisu kodeksowego jest § 44 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), dalej rozporządzenia. Zgodnie z powołanym przepisem, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. System ten powinien obejmować w szczególności:

• punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace powodujące duże ryzyko wypadku lub związane z wydzielaniem się par, gazów albo pyłów substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne ze względu na ostre działanie toksyczne,
   
• apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.

Przepisy nie wskazują, gdzie powinny być usytuowane punkty do udzielania pierwszej pomocy czy apteczki. Niewątpliwie jednak musi być do nich łatwy dostęp. Wiele firm oferuje gotowe punkty (zestawy) do udzielania pierwszej pomocy, a ich wyposażenie jest uzależnione od specyfiki danego zakładu pracy oraz zagrożeń w nim występujących. Przeważnie znajdują się w nich zestawy opatrunkowe, środki ochrony osobistej ratownika, deska ortopedyczna, narzędzia ułatwiające podtrzymywanie życia oraz wszystkie środki, materiały i narzędzia niezbędne do zabezpieczenia miejsca zdarzenia. Oczywiście, o ile jest taka potrzeba, pracodawca może zapewnić również specjalny prysznic ratunkowy, umożliwiający szybkie spłukanie cieczy lub pyłów (żrących, łatwopalnych, toksycznych itp.). Coraz powszechniejsze jest również zapewnienie (zwłaszcza w dużych zakładach) prostych w obsłudze automatycznych defibrylatorów zewnętrznych tzw. AED (ang. Automated External Defibrillator). Nie zawsze jednak konieczne jest aż tak bogate wyposażenie, gdyż w wielu przypadkach wystarczą proste, przenośne apteczki, wyposażone w podstawowe środki opatrunkowe (plastry, bandaże, wodę utlenioną itp.), co również wypełni ustawowy obowiązek nałożony na pracodawcę. Należy jednak mieć na uwadze, że ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami (lekarzem medycyny pracy), z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń.

Obsługa punktów i apteczek na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy.