Świadczenia chorobowe w razie wypadku przy pracy pracownika będącego pod wpływem alkoholu

Pracownik na początku stycznia 2025 r. uległ wypadkowi przy pracy i otrzymał zwolnienie lekarskie. Czy przysługują mu świadczenia chorobowe, jeśli okazało się, że w chwili zdarzenia był pod wpływem alkoholu?

Pracownik ma prawo do świadczeń chorobowych, z tym że od ustaleń, czy spożycie alkoholu w znacznym stopniu przyczyniło się do wypadku przy pracy zależy, z jakiego funduszu zostaną one sfinansowane.

O kwalifikacji zdarzenia jako wypadek przy pracy przesądza art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Dane zdarzenie może zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy jedynie wówczas, gdy spełnione są wszystkie wymienione wyżej warunki (nagłość, przyczyna zewnętrzna, uraz/ /śmierć, związek z pracą).

Z tytułu wypadku przy pracy pracownikowi przysługuje m.in. zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100% podstawy wymiaru (art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 9 ust. 1 ustawy wypadkowej).

W celu ustalenia, że pracownik w chwili wypadku był nietrzeźwy, należy skierować go na badanie niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu w organizmie. Ma on obowiązek poddać się takiemu badaniu. Odmowa lub zachowywanie się w sposób uniemożliwiający przeprowadzenie badania skutkuje pozbawieniem prawa do świadczeń, chyba że pracownik udowodni, że miały miejsce przyczyny uniemożliwiające poddanie się temu badaniu (art. 21 ust. 3 ustawy wypadkowej).

W świetle powyższego, samo stwierdzenie stanu nietrzeźwości nie wyklucza możliwości uznania zdarzenia za wypadek przy pracy. Wymagana jest przy tym dodatkowa ocena, czy do zdarzenia doszłoby także wówczas, gdyby pracownik nie spożył alkoholu i w prawidłowy sposób wykonywał swoje obowiązki. Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2011 r. (sygn. akt I UK 418/10), w którym czytamy: "(...) Ustawodawca co do zasady nie wyklucza przysługiwania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego nawet pracownikowi, który uległ wypadkowi w stanie nietrzeźwym - pracując lub pozostając w oczekiwaniu na wykonywanie powierzonych mu zadań, chyba że pozostawanie w stanie nietrzeźwości w istotnym stopniu przyczyniło się do spowodowania wypadku w tym rozumieniu, że bez stanu nietrzeźwości można by uniknąć zdarzenia wypadkowego. (...)". Podobnie w wyroku z 3 lipca 2013 r. (sygn. akt I PK 303/2012) Sąd Najwyższy stwierdził, że: "(...) Stan nietrzeźwości, który nie przyczynia się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku, nie stanowi prawnej przeszkody do ustalenia wypadku przy pracy. Zerwanie związku z pracą może powodować dopiero stan nietrzeźwości o większym stopniu niż ten, który decyduje o przyczynieniu się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. (...)".

Zatem w sytuacji z pytania pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego, jeśli zespół powypadkowy wykaże, że stan nietrzeźwości, w jakim znajdował się on w chwili wypadku przy pracy, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania tego wypadku.

Pracownik magazynu, posiadający uprawnienia na wózek widłowy, za jego pomocą układał towar na metalowych regałach. Podczas cofania uderzył w inny regał, a spadające z niego towary spowodowały u niego obrażenia ciała.

Ustalając okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy, pracodawca stwierdził, że w trakcie zdarzenia pracownik był pod wpływem alkoholu, co w znacznym stopniu przyczyniło się do tego wypadku. Pracownik za okres niezdolności do pracy spowodowanej tym wypadkiem nie nabył prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego.

Jak jednak wyjaśnił ZUS w komentarzu do ustawy wypadkowej (dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl), w przypadku gdy zachodzą okoliczności, z powodu których ubezpieczony nie ma prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym przysługuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego na zasadach określonych w ustawie zasiłkowej. Pracodawca powinien więc dokonać wypłaty odpowiednio z własnych środków wynagrodzenia chorobowego (jeśli w bieżącym roku nie wykorzystał jeszcze limitu 33 lub 14 dni jego płatności) lub z ubezpieczenia chorobowego zasiłku chorobowego. Wymienione świadczenia przysługują w wysokości 80% podstawy wymiaru.

Wspomnijmy, że w razie gdy lekarz wystawiający zwolnienie lekarskie o czasowej niezdolności pracownika do pracy zamieścił w nim kod literowy C, to pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie chorobowe (odpowiednio zasiłek) za pierwsze 5 dni choroby (art. 16 ustawy zasiłkowej). Taki sam skutek ma stwierdzenie - dla celów ustalenia okoliczności wypadku - że niezdolność do pracy została spowodowana nadużyciem alkoholu (por. komentarz ZUS do ustawy zasiłkowej). Upoważnia to pracodawcę do wypłaty wynagrodzenia chorobowego począwszy od 6. dnia niezdolności do pracy. Pierwsze 5 dni absencji, za które nie wypłacono wynagrodzenia chorobowego ani zasiłku, zalicza się do limitu 33 dni (14 dni), za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia chorobowego, a także wlicza się do 182-dniowego okresu zasiłkowego.

Przyjmujemy założenia z poprzedniego przykładu oraz dodatkowo zakładamy, że niezdolność pracownika do pracy będzie trwała od 2 stycznia do 28 lutego 2025 r. Za okres tej absencji pracodawca będący płatnikiem zasiłków wypłaci mu:

• wynagrodzenie chorobowe za okres od 7 stycznia do 3 lutego 2025 r. (28 dni) w wysokości 80% podstawy wymiaru; okres 33 dni, o którym mowa w art. 92 K.p., przypada od 2 stycznia do 3 lutego 2025 r., z tym że za pierwsze 5 dni nie wypłacono wynagrodzenia chorobowego, gdyż niezdolność do pracy została spowodowana nadużyciem alkoholu,
• zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego za okres od 4 do 28 lutego 2025 r. (25 dni) w wysokości 80% podstawy wymiaru.

Jeśli niezdolność do pracy będzie trwała nieprzerwanie nadal po 28 lutego 2025 r., to 182-dniowy okres zasiłkowy wyczerpie się z dniem 2 lipca 2025 r.