Orzekanie o chorobie zawodowej

Właściwym do orzekania w zakresie chorób zawodowych jest lekarz spełniający wymagania kwalifikacyjne określone w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1184), zatrudniony w jednej z jednostek orzeczniczych.

Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:

• poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,
   
• kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych),
   
• poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego - w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych,
   
• jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja - w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.

Jednostkami orzeczniczymi II stopnia, od orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w jednostkach orzeczniczych I stopnia, są jednostki badawczo-rozwojowe w dziedzinie medycyny pracy.

Właściwość jednostki orzeczniczej I stopnia ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie. Jeśli pracownik zamieszkuje w innym województwie niż była wykonywana praca w narażeniu zawodowym, właściwość jednostki orzeczniczej I stopnia ustala się według aktualnego miejsca zamieszkania pracownika.

Orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania (dalej orzeczenie lekarskie) wydaje lekarz spełniający określone wymagania kwalifikacyjne, na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika (lub byłego pracownika), dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego.

Narażenie zawodowe podlega ocenie, przy dokonywaniu której uwzględnia się w odniesieniu do:

• czynników chemicznych i fizycznych - rodzaj czynnika, wartość stężeń lub natężeń i średni czas narażenia zawodowego,
   
• czynników biologicznych - rodzaj czynnika, ustalenie kontaktu, okresu utajenia oraz stwierdzenie mechanizmu działania lub drogi szerzenia się czynnika, bez konieczności określenia stężenia tego czynnika,
   
• czynników o działaniu uczulającym (alergenów) - rodzaj czynnika i stwierdzenie kontaktu z takim czynnikiem w czasie pracy, jeżeli występował on w środowisku pracy, narzędziach pracy, surowcach, półproduktach lub gotowych wyrobach, bez konieczności określania stężenia tego czynnika,
   
• czynników o działaniu rakotwórczym - substancje i preparaty chemiczne zakwalifikowane do kategorii 1 na podstawie przepisów o substancjach i preparatach chemicznych, czynniki i procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym wymienione w przepisach wydanych na podstawie art. 222 § 3 K.p. oraz pierwotną lokalizację nowotworu i okres latencji (tj. uśpienia),
   
• sposobu wykonywania pracy - określenie stopnia obciążenia wysiłkiem fizycznym oraz chronometraż czynności, które mogą powodować nadmierne obciążenie odpowiednich narządów lub układów organizmu ludzkiego.

Ocenę narażenia zawodowego w związku z podejrzeniem choroby zawodowej przeprowadza lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, którego dotyczy podejrzenie. Ocenę narażenia zawodowego w toku ustalania rozpoznania choroby zawodowej przeprowadza lekarz zatrudniony w jednostce orzeczniczej I lub II stopnia. Zaś ocenę narażenia zawodowego w toku podejmowania decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub decyzji o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej przeprowadza właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny.

Natomiast w przypadku, gdy orzeczenie lekarskie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej II stopnia, przesyła się również jednostce orzeczniczej I stopnia.

Pracownik (lub były pracownik), który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego wydanego przez jednostkę orzeczniczą I stopnia, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia. Wniosek o przeprowadzenie ponownego badania powinien złożyć w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego, za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia zatrudniającej lekarza, który wydał to orzeczenie.

Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej (albo o braku podstaw do jej stwierdzenia) wydaje właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny na podstawie materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika (lub byłego pracownika). Jeżeli zebrany materiał dowodowy jest niewystarczający do wydania decyzji, inspektor sanitarny może żądać dodatkowego uzasadnienia orzeczenia od lekarz wydającego orzeczenie lub wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację oraz podjąć inne czynności niezbędne do uzupełnienia tego materiału. Wydaną decyzję powiatowy inspektor sanitarny (a w razie odwołania - wojewódzki inspektor sanitarny) przesyła:

• zainteresowanemu pracownikowi (lub byłemu pracownikowi),
   
• pracodawcy (lub pracodawcom) zatrudniającym pracownika w warunkach, które mogły spowodować skutki zdrowotne uzasadniające postępowanie w sprawie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej,
   
• jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie,
   
• właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

W terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stała się ostateczna, państwowy powiatowy inspektor sanitarny (odpowiednio państwowy wojewódzki inspektor sanitarny) sporządza kartę stwierdzenia choroby zawodowej i przesyła ją do Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera w Łodzi. Przy czym państwowy wojewódzki inspektor sanitarny przesyła kartę stwierdzenia choroby zawodowej także państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu.

W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany:

• ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym,
   
• przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,
   
• zapewnić realizację zaleceń lekarskich.

Pracodawca jest także obowiązany prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby. Zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej pracodawca przesyła do instytutu medycyny pracy oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego.

Sposób dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób, sposób prowadzenia rejestrów chorób zawodowych, w tym wzory dokumentów stosowanych w postępowaniu dotyczącym tych chorób oraz dane objęte rejestrem chorób zawodowych uregulowano przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz. U. z 2013 r. poz. 1379).

W załącznikach od 1 do 10 ww. rozporządzenia określone zostały wzory formularzy stosowanych w postępowaniu dotyczącym zgłaszania, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz zawiadamiania o skutkach choroby zawodowej:

• zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej,
   
• skierowania na badania w celu rozpoznania choroby zawodowej, stosowany w przypadku skierowania wydawanego przez lekarza lub lekarza dentystę,
   
• skierowania na badania w celu rozpoznania choroby zawodowej, stosowany w przypadku skierowania wydawanego przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego,
   
• karty oceny narażenia zawodowego w związku z podejrzeniem choroby zawodowej,
   
• orzeczenia lekarskiego o rozpoznaniu choroby zawodowej,
   
• orzeczenia lekarskiego o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej,
   
• decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej,
   
• decyzji o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej,
   
• karty stwierdzenia choroby zawodowej,
   
• zawiadomienia o skutkach choroby zawodowej.