Definicja wypadku zrównanego z wypadkiem przy pracy

Przepisy otaczają szczególną ochroną pracownika nie tylko w czasie bezpośredniego świadczenia pracy, ale rozciągają tę ochronę również na inne okoliczności. Nie muszą one być bezpośrednio związane z wykonywaniem obowiązków wynikających z umowy o pracę, ale są związane z zatrudnieniem pracownika i przez to traktowane na równi z wykonywaniem pracy.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy wypadkowej, na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

1) w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż świadczenie pracy, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,

2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,

3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Ad. 1) Różnica między wypadkiem przy pracy i wypadkiem podczas podróży służbowej dotyczy okoliczności wypadku, a w szczególności tego, iż wypadek przy pracy powinien pozostawać w związku z pracą, natomiast wypadek podczas podróży służbowej musi się wiązać z wykonywaniem zadań powierzonych na czas tej podróży. Przy kwalifikowaniu danego zachowania jako pozostającego w związku z podróżą służbową należy zbadać, czy w łączności z nią pozostawał cel zachowania pracownika, czy też miało ono wyłącznie prywatny charakter (por. wyrok SN z 18 listopada 2011 r., sygn. akt I UK 140/11).

Za wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy należy uznać wypadek delegowanego pracownika, do którego doszło podczas przygotowywania przez niego posiłku (por. wyrok SN z 10 kwietnia 1974 r., sygn. akt III URN 5/74, OSNC 1975/3/44) lub odpoczynku (por. wyrok SN z 12 sierpnia 1977 r., sygn. akt III PRN 25/77, OSP 1978/2/22). W ten sam sposób kwalifikuje się zdarzenie, do którego doszło w czasie trwania podróży służbowej, a więc do momentu powrotu do miejscowości stałego miejsca pracy lub zamieszkania. W takim przypadku pracownik nie wraca z pracy do domu, tylko do miejsca zakwaterowania. Wszystkie jego zachowania po pracy pozostają więc nadal w związku ze stosunkiem pracy, z wyjątkiem tych niedających się pogodzić z celem podróży, to znaczy z potrzebą realizacji powierzonych mu zadań (por. wyrok SN z 23 września 1998 r., sygn. akt II UKN 217/98, OSNP 1999/19/622). Liczne orzeczenia wskazują, że za podlegające ubezpieczeniowej ochronie w delegacji należy uznać każde zachowanie pracownika instrumentalnie konieczne do wykonania zadania zleconego przez pracodawcę, a pracownik w czasie podróży służbowej może być pozbawiony ochrony tylko wtedy, gdy zerwał związek z pracą swoim nagannym zachowaniem (por. wyrok SN z 8 października 1999 r., sygn. akt II UKN 545/98, OSNP 2001/1/21).

Ochroną objęte są zatem wszystkie czynności potrzebne do zrealizowania celów podróży służbowej, bez podjęcia których pracownik nie mógłby wykonywać zadań ciążących na nim w ramach tej podróży.

W czasie podróży służbowej, po zakończeniu czynności będących celem podróży, pracownik, grając ze współpracownikami w tenisa, złamał rękę.

Zdarzenie to może zostać uznane za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy, o ile okoliczności danego zdarzenia - a więc w tym przypadku gra w tenisa - mają związek z wykonywaniem powierzonych pracownikowi zadań. Gra w tenisa, podczas której doszło do wypadku, nie miała związku z podróżą służbową (pracownik po zakończeniu pracy w danym dniu poszedł na kort i tam doznał urazu), dlatego też, mimo że zdarzenie miało miejsce w podróży służbowej nie może zostać uznane za wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy. Gdyby gra została przewidziana przez pracodawcę w programie podróży służbowej jako jeden z elementów jej harmonogramu (np. w ramach integracji pracowników), to wypadek, jakiemu uległ pracownik, należałoby zakwalifikować jako wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy.

Ad. 2) Szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony ludności, o których mowa w ustawie z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1534), odbywają się w ramach obowiązku obrony cywilnej, która ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków. Obowiązkowi powszechnej samoobrony ludności podlegają, co do zasady, wszelkie osoby posiadające obywatelstwo polskie, którym stan zdrowia na to pozwala. Szkolenia te mogą przybrać formę zarówno zajęć podstawowych, jak i praktycznych, przy czym praktyczne mogą polegać również na udziale w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków. Celem szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony jest przygotowanie ludności do samoobrony przed środkami masowego rażenia oraz innymi działaniami nieprzyjaciela.

Ad. 3) Przez organizację związkową należy rozumieć związek zawodowy, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1881). Dla prawa do świadczeń z tytułu powstałego wypadku bez znaczenia jest miejsce jego wystąpienia. Ustawa wymaga jedynie, by nastąpił przy wykonywaniu określonych zadań zleconych przez daną organizację (np. podczas zawożenia do sądu zawiadomienia o zmianie statutu organizacji związkowej). Oznacza to, że pracownik będzie uprawniony do odpowiednich świadczeń, nawet w sytuacji, gdy do wypadku dojdzie poza miejscem jego pracy.