Dodatkowy urlop i zwolnienia od pracy

Pracownik ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Urlop dodatkowy nie przysługuje osobie uprawnionej do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów (chyba że jest on niższy niż 10 dni roboczych; wówczas zamiast niego przysługuje urlop z tytułu niepełnosprawności).

Przez dzień zaliczenia do stopnia niepełnosprawności należy rozumieć dzień posiedzenia zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Nabywając w określonym dniu po raz pierwszy prawo do dodatkowych 10 dni urlopu wypoczynkowego, pracownik nabywa je w całości. Oznacza to, że urlop ten przysługuje pracownikowi niepełnosprawnemu w pełnym wymiarze w roku jego nabycia, bez względu na datę, w której go nabył. Prawo do kolejnego urlopu dodatkowego pracownik niepełnosprawny nabywa natomiast 1 stycznia następnego roku. Jeśli umowa o pracę z pracownikiem niepełnosprawnym ulegnie rozwiązaniu w trakcie roku kalendarzowego, w którym pracownik nabył po raz pierwszy prawo do dodatkowego urlopu, nie można stosować zasady proporcjonalności. Wynika to z faktu, że dodatkowe 10 dni urlopu wypoczynkowego jest prawem, które ten pracownik nabył z dołu po roku pracy od dnia zaliczenia go do wymaganego stopnia niepełnosprawności.

Pracownik pełnoetatowy, zatrudniony od kilku lat, przedłożył orzeczenie o zaliczeniu go na okres trzech lat do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, co miało miejsce na posiedzeniu 4 lutego 2015 roku. W dniu 5 lutego 2016 r. nabył on prawo do pierwszego urlopu z tytułu niepełnosprawności w wymiarze 10 dni, a 1 stycznia 2017 r. do kolejnego urlopu z tego tytułu również w wymiarze 10 dni. Jeżeli będzie pozostawał w zatrudnieniu, w dniu 1 stycznia 2018 r. kolejny raz nabędzie prawo do dodatkowego urlopu, również w pełnym wymiarze - 10 dni.

Wyczekiwanie na pierwszy urlop wypoczynkowy z tytułu niepełnosprawności ma miejsce tylko raz, nawet gdy między okresami niepełnosprawności występuje przerwa i niezależenie od jej długości. Takie stanowisko w tej sprawie zajął resort pracy w odpowiedzi na pytanie naszego Wydawnictwa, nadesłanej 21 grudnia 2016 r. Jak wyjaśnił: "(...) jeżeli w przeszłości pracownik nabył prawo do tego urlopu, nie musi ponownie przepracowywać roku, a prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego będzie mu ponownie przysługiwało, zgodnie z art. 20c ustawy o rehabilitacji (...), odpowiednio od momentu zaliczenia do stanu zatrudnienia na podstawie art. 2a ww. ustawy (o rehabilitacji - przyp. redakcji).".

Załóżmy, że stan zdrowia pracownika, o którym mowa w poprzednim przykładzie poprawi się i w lutym 2018 r., w wyniku rozpatrzenia jego wniosku, zespół uzna go za osobę niepełnosprawną w stopniu lekkim. W tej sytuacji pracownik w 2019 r. i kolejnych latach nie nabędzie prawa do dodatkowego urlopu. Gdyby jednak w przyszłości znów uzyskał wymagany stopień (umiarkowany bądź znaczny), miałby prawo do urlopu z tytułu niepełnosprawności od pierwszego dnia ponownego zaliczenia go do tego stopnia.

Przepisy Kodeksu pracy przewidujące udzielanie urlopu w wymiarze godzinowym, który odpowiada dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu, stosuje się odpowiednio do pracownika, którego dobowa norma czasu pracy wynikająca z odrębnych przepisów jest niższa niż 8 godzin (art. 154² § 3 K.p.). Takimi odrębnymi przepisami są m.in. regulacje ustawy o rehabilitacji. W przypadku gdy dany pracownik jest objęty skróconą normą dobową, wymiar jego urlopu ustala się przyjmując, że jeden dzień wynosi 7 godzin. Oznacza to, że pełnoetatowy pracownik niepełnosprawny w stopniu znacznym bądź umiarkowanym, posiadający ponad 10-letni staż urlopowy, uprawniony do 36 dni urlopu, wykonujący pracę w skróconych normach, po przeliczeniu na godziny posiada prawo do 252 godzin urlopu (36 dni x 7 godz.).

Pracodawca zatrudnia w ramach umowy na czas nieokreślony na 1/2 etatu pracownika legitymującego się 20-letnim stażem pracy, który 15 lutego 2016 r. został uznany za osobę niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Pracownik nabędzie prawo do dodatkowego urlopu w lutym 2017 r. (po przepracowaniu 1 roku po dniu zaliczenia go do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności) w wymiarze 5 dni (1/2 etatu x 10 dni). Razem z urlopem kodeksowym w bieżącym roku jego uprawnienia urlopowe będą się kształtowały na poziomie 18 dni (1/2 etatu x 26 dni = 13 dni; 13 dni + 5 dni urlopu dodatkowego = 18 dni), czyli 126 godzin (18 dni x 7 godz.).

Osoba zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności ma również prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:

• w wymiarze do 21 dni roboczych w celu wzięcia udziału na podstawie skierowania od lekarza w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku,
   
• w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Jeśli dana osoba niepełnosprawna zostanie skierowana na turnus rehabilitacyjny, łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w tym turnusie nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Wynagrodzenie za czas tych zwolnień od pracy oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.

Szczegółowe zasady udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym uregulowane zostały przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w tej sprawie z dnia 22 maja 2003 r. (Dz. U. nr 100, poz. 927). Pracodawca udziela osobie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności zwolnienia od pracy na podstawie wniosku lekarza sprawującego opiekę nad tą osobą o skierowanie na turnus rehabilitacyjny. Wniosek powinien określać rodzaj turnusu i czas jego trwania, a skierowanie powinno być przedstawione pracodawcy w takim terminie, który umożliwi zapewnienie normalnego toku pracy w zakładzie. Podstawą wypłaty wynagrodzenia za czas zwolnienia jest dokument wystawiony przez organizatora turnusu, który potwierdza pobyt na nim.