Ryzyko zawodowe

Pracodawca powinien chronić życie i zdrowie pracowników zapewniając im bezpieczne i higieniczne warunki pracy (art. 207 i 304 K.p.). Jako organizator procesu pracy ma on prawny obowiązek korzystania w tym celu z osiągnięć nauki i techniki. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 12 grudnia 1974 r. (sygn. akt II PR 262/74, PiZS 1976/3/67), powinność zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków pracy obejmuje przestrzeganie nie tylko ogólnie obowiązujących norm w tym zakresie, lecz także indywidualnych przeciwwskazań związanych ze stanem zdrowia lub osobniczymi skłonnościami danego pracownika.

Powinnością pracodawcy jest określony w art. 226 K.p. obowiązek:

• oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego, związanego z wykonywaną pracą,
   
• stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko,
   
• informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Celem, dla którego przeprowadza się ocenę ryzyka zawodowego, jest dążenie do poprawy warunków pracy, jak również wzmożona ochrona życia i zdrowia pracowników. Pojęcie "ryzyko zawodowe" zostało zdefiniowane w § 2 pkt 7 ogólnych przepisów bhp.

Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.

Ocena ryzyka powinna skutkować zastosowaniem środków profilaktycznych, metod oraz organizacji pracy zapewniających zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Ponadto powinny być one zintegrowane z działalnością prowadzoną przez pracodawcę na wszystkich poziomach struktury organizacyjnej zakładu pracy.

Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności:

• opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:
   
• stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,
   
• wykonywanych zadań,
   
• występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,
   
• stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
   
• osób pracujących na tym stanowisku,
   
• wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,
   
• datę przeprowadzenia oraz osoby dokonujące oceny.

Stosownie do regulacji art. 237^11a K.p., pracodawca ma obowiązek konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami wszelkich działań mających związek z bezpieczeństwem pracy, w tym między innymi dotyczących oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania o tym ryzyku.

Dążąc do zmniejszania ryzyka zawodowego, pracodawcy są zobowiązani zapewnić:

• organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych pracowników,
   
• likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji niepowodujących takich zagrożeń.

W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom odpowiednich środków ochrony indywidualnej.

Istotną rolę w zakresie rozpoznawania i oceny ryzyka zawodowego odgrywa służba medycyny pracy, do obowiązków której należy między innymi wykonywanie zadań z zakresu rozpoznawania i oceny ryzyka zawodowego w środowisku pracy oraz informowanie pracodawców i pracujących o możliwości wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących jego następstwem. Służba medycyny pracy realizuje swoje zadania w tym zakresie współpracując z pracodawcami i pracownikami.

Istotnym elementem oceny ryzyka zawodowego w zakładzie pracy jest poinformowanie pracownika o ryzyku, jakie wiąże się z pracą wykonywaną na danym stanowisku oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Zawiadomienie pracownika o ryzyku powinno obejmować informacje dotyczące: rodzaju i poziomu czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia, chorób zawodowych, na które narażony jest pracownik, metod ochrony przed zagrożeniami.

Informacje dotyczące ryzyka zawodowego mogą być przekazywane zarówno ustnie, jak i na piśmie, przy czym przeważa opinia, że forma ustna jest dopuszczalna tylko tam, gdzie stopień ryzyka jest nieznaczny. Z orzecznictwa dotyczącego odpowiedzialności pracodawców za wypadki przy pracy i choroby zawodowe wynika, że brak informacji o zagrożeniach wynikających ze środowiska pracy i o obowiązku przestrzegania przepisów bhp może wpłynąć na zakres odpowiedzialności pracodawcy za wypadek (por. wyrok SN z 15 listopada 2001 r., sygn. akt II UKN 620/00, OSNP 2003/15/367). W świetle tego faktu najwłaściwszą formą informowania pracowników o zagrożeniach (także ze względów dowodowych) jest forma pisemna.

Poniżej przedstawiamy przykładową informację o ryzyku zawodowym.