Środki ochrony oraz odzież i obuwie robocze

Obowiązki pracodawcy w zakresie dostarczania pracownikom środków ochrony indywidualnej uregulowane w art. 237⁶ K.p. polegają na:

• dostarczeniu wszystkim zatrudnionym nieodpłatnie środków ochrony indywidualnej zabezpieczających przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy,
   
• instruowaniu pracowników o metodach posługiwania się tymi środkami.

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. Ich zadaniem jest zabezpieczenie pracowników przed skutkami zagrożeń występujących na stanowiskach pracy. Powinny być one tak dobrane, aby nie utrudniały wykonywania pracy, widoczności albo swobody ruchów.

W razie gdy ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników. W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń, spełniające wymagania dotyczące oceny zgodności określone ustawą z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2016 r. poz. 655 z późn. zm.).

Definicję środków ochrony indywidualnej i zbiorowej zawierają przepisy rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp.

Środkami ochrony zbiorowej są środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach.

Środki ochrony indywidualnej to wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu. Do środków ochrony indywidualnej nie zalicza się:

• zwykłej odzieży roboczej i mundurów, które nie są specjalnie przeznaczone do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika,
   
• środków ochrony indywidualnej używanych przez wojsko, Policję i inne służby utrzymania porządku publicznego,
   
• wyposażenia stosowanego przez służby pierwszej pomocy i ratownicze,
   
• środków ochrony indywidualnej stosowanych na podstawie przepisów Prawa o ruchu drogowym,
   
• wyposażenia sportowego,
   
• środków służących do samoobrony lub do odstraszania,
   
• przenośnych urządzeń do wykrywania oraz sygnalizowania zagrożeń i naruszania porządku publicznego.

Środki ochrony indywidualnej stanowią mienie pracodawcy powierzone pracownikowi z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się, co skutkuje odpowiedzialnością odszkodowawczą pracownika w razie zawinionego ich zniszczenia bądź uszkodzenia. Pracodawca może przydzielać pracownikom używane wcześniej środki ochrony indywidualnej, po odpowiednim ich wyczyszczeniu i odkażeniu, jeśli spełniają one nadal swoje funkcje. Środki te mogą być używane tak długo, jak długo posiadają niezbędne cechy ochronne i użytkowe.

W zakładzie zatrudnieni są spawacze. W celu ochrony skóry twarzy i rąk przed kontaktem ze szkodliwymi substancjami stosuje się dla nich rękawice ochronne i maski. Na stanowiskach pracy, na których nie można stosować wymienionych środków jako środki ochrony skóry mogą być stosowane kremy, żele i maści ochronne nazywane środkami barierowymi. Wśród tych środków można wyróżnić środki chroniące, oczyszczające i regenerujące skórę. Wszystkie tworzą tzw. trójstopniowy program ochrony skóry. To pracodawca decyduje o zaopatrywaniu pracowników w środki ochrony indywidualnej, do których w razie potrzeby może zaliczyć środki ochrony skóry spełniające wymagania Polskich Norm.

Pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:

• jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,
   
• ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nie można dopuścić pracownika do pracy bez odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy (art. 237⁹ K.p.).

Ponieważ obowiązkiem pracodawcy jest konsultowanie z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, obowiązek ten dotyczy także przydzielania odzieży i obuwia roboczego. Rodzaje i asortymenty odzieży i obuwia roboczego, przewidywane okresy ich użytkowania powinny być dostosowane do warunków pracy, rodzaju i poziomu zagrożeń występujących na danym stanowisku pracy, stopnia brudzenia i niszczenia odzieży i obuwia, a także wymagań higienicznych i sanitarnych. Przepisy prawa pracy nie obligują pracodawców do dostarczania pracownikom odzieży roboczej fabrycznie nowej. Pracodawca może wydawać odzież używaną (z wyjątkiem bielizny i obuwia) po jej wyczyszczeniu i odkażeniu, jeśli tylko spełnia ona swoje funkcje ochronne i użytkowe.

Pracodawca może ustalić stanowiska pracy, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających wymagania bhp. Używanie odzieży własnej nie dotyczy stanowisk, na których są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi. Na tych stanowiskach pracownicy używają odzież i obuwie robocze dostarczone przez pracodawcę, spełniające wymogi określone w Polskich Normach. Odzież i obuwie robocze powinny posiadać właściwości ochronne i użytkowe. Pracownikom używającym własnej odzieży i obuwia roboczego przysługuje od pracodawcy ekwiwalent pieniężny.

Obowiązkiem pracodawcy jest pranie, konserwacja, odpylanie i odkażanie odzieży roboczej. W sytuacji, gdy pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, to może zlecić te czynności pracownikom. Za pranie odzieży zarówno własnej, jak i tej przydzielonej przez pracodawcę przysługuje pracownikowi ekwiwalent pieniężny w wysokości poniesionych kosztów. Odzież i obuwie robocze, które uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie skażonymi powinny być przechowywane wyłącznie w miejscu do tego celu przeznaczonym, a powierzenie pracownikom ich prania i konserwacji jest niedopuszczalne.