Kierowanie pracowników na badania profilaktyczne w praktyce kadrowej

1) Czy osobę, która ma zostać zatrudniona na część etatu należy skierować na wstępne badania lekarskie w celu stwierdzenia zdolności do wykonywania danej pracy?

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który nie przedstawi aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 K.p.). O braku przeciwwskazań lekarz orzeka na podstawie wyników przeprowadzonego badania oraz oceny zagrożeń występujących na stanowisku pracy.

Problematykę profilaktycznej ochrony zdrowia zatrudnionych określają art. 229 K.p. oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.), dalej rozporządzenie. Wyróżniają one następujące rodzaje badań profilaktycznych: wstępne, okresowe i kontrolne.

Wstępne badania lekarskie służą ocenie przydatności kandydata do pracy na konkretnym stanowisku. Podlegają im osoby przyjmowane do pracy bez względu na wymiar czasu pracy w jakim mają zostać zatrudnieni, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Badaniom wstępnym nie podlegają jedynie osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Badania okresowe służą profilaktyce i są podstawowym elementem wykrywania chorób zawodowych. Badaniom okresowym także podlegają wszyscy pracownicy. Natomiast badania kontrolne wykonywane są w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku i podlegają im pracownicy, których niezdolność do pracy spowodowana chorobą trwała dłużej niż 30 dni. Badania okresowe i kontrolne powinny być przeprowadzone w miarę możliwości w godzinach pracy (art. 229 § 3 K.p.). Wszystkie badania profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę i na jego koszt. W treści skierowania na badania należy wskazać stanowisko pracy, na którym dana osoba ma być zatrudniona oraz podać informacje o występowaniu na stanowisku pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, także aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach. Pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej jego potrzebom.

2) Pracownik stawił się do pracy po chorobie trwającej 3 miesiące. Po przeprowadzonym badaniu kontrolnym wydane zostało orzeczenie o utracie zdolności do wykonywania dotychczasowych obowiązków. Pracownik odwołał się do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy, który orzekł o braku przeciwwskazań. Które orzeczenie jest wiążące?

Pracodawca powinien dopuścić pracownika do pracy w oparciu o ostatnie orzeczenie lekarskie. Aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu art. 229 § 4 K.p. jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której ma być dopuszczony do pracy. Zachowuje ono ważność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika (por. wyrok SN z dnia 18 grudnia 2002 r., sygn. akt I PK 44/02, OSNP 2004/12/209).

Orzeczenia lekarskie są wydawane w formie zaświadczeń, które lekarz przeprowadzający badanie przekazuje pracodawcy i pracownikowi. Jeżeli pracownik lub pracodawca nie zgadza się z treścią orzeczenia, może w ciągu 7 dni od daty wydania zaświadczenia, za pośrednictwem lekarza wydającego to orzeczenie, wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania. Powtórne badania powinny być przeprowadzone w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Badania są wykonywane w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy lub w jednostce badawczo-rozwojowej w dziedzinie medycyny pracy, gdy kwestionowane orzeczenie zostało wydane przez lekarza wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy. Lekarz, który przeprowadza to badanie wydaje zaświadczenie o:

• braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na określonym stanowisku pracy lub
   
• przeciwwskazaniach zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku pracy.

Takie orzeczenie lekarskie wydane w II instancji jest ostateczne (§ 5 rozporządzenia).

3) Czy pracownik kierowany na okresowe badania profilaktyczne powinien przejść tzw. badania podstawowe?

Zakres badań jakie przechodzi pracownik w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej zależy od lekarza medycyny pracy, który uwzględnia występowanie w środowisku pracy czynników szkodliwych dla zdrowia.

O częstotliwości i zakresie badań, w tym również okresowych, decyduje lekarz sprawujący opiekę profilaktyczną nad pracownikami, kierując się wskazówkami metodycznymi zawartymi w załączniku do rozporządzenia. Częstotliwość i zakres badań mogą być różne dla poszczególnych pracowników w zależności od zagrożeń występujących na zajmowanym stanowisku pracy oraz stanu ich zdrowia. Lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne może poszerzyć jego zakres o dodatkowe badania specjalistyczne, jak również wyznaczyć krótszy termin następnego badania, niż to określono we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne do prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika.

Badania profilaktyczne pracowników są wykonywane z uwzględnieniem narażenia na konkretne czynniki szkodliwe lub uciążliwe występujące na stanowisku pracy badanego pracownika. Ich przeznaczeniem nie jest diagnozowanie ogólnego stanu zdrowia pracownika, ale jego zdolności do wykonywania danej pracy.

4) Pracownikowi zatrudnionemu na stanowisku montera zamierzamy powierzyć również obowiązki operatora. Czy pracownik ma przejść dodatkowe badania lekarskie?

Pracownik, który ma wykonywać pracę na dwóch stanowiskach powinien zostać skierowany na wstępne badania lekarskie dla powierzanego mu stanowiska operatora przed dopuszczeniem go do tej pracy.

5) W trakcie badań okresowych lekarz medycyny pracy skierował pracownika na badania specjalistyczne do miasta wojewódzkiego. Czy pracownikowi przysługuje dieta z tego tytułu?

Nie. Jak wynika z art. 229 § 3 K.p. w razie konieczności przejazdu na badania do innej miejscowości przysługują pracownikowi należności na pokrycie kosztów przejazdu, według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Powołany przepis stanowi jedynie o zwrocie kosztów samego przejazdu, przy czym wyjazd pracownika na badania lekarskie nie jest podróżą służbową. Oznacza to, że nie ma on prawa do pozostałych świadczeń związanych z taką podróżą. Pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu w wysokości udokumentowanej biletami lub fakturami obejmującymi cenę biletu środka transportu, wraz ze związanymi z nimi opłatami dodatkowymi, w tym miejscówkami, z uwzględnieniem posiadanej przez pracownika ulgi na dany środek transportu, bez względu na to, z jakiego tytułu ulga przysługuje. Na wniosek pracownika pracodawca może zezwolić na przejazd na badania samochodem osobowym albo innym pojazdem (motocyklem lub motorowerem) niebędącym własnością pracodawcy. Wówczas pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu w wysokości ustalonej jako iloczyn przejechanych kilometrów przez stawkę za jeden kilometr przebiegu, określoną przez pracodawcę.