Ważne badania lekarskie i psychologiczne kierowcy a skierowanie na wstępne badania profilaktyczne

Czy przyjmując do pracy kierowcę z kategorią prawa jazdy C lub D, legitymującego się ważnymi badaniami lekarskimi i psychologicznymi, konieczne jest skierowanie tej osoby na wstępne badania profilaktyczne przed dopuszczeniem do pracy? Jak traktować rozstrzygnięcie zawarte w wyroku NSA z dnia 7 listopada 2002 r.?

Zgodnie z ustawą o transporcie drogowym spełnienie obowiązku skierowania na badania lekarskie i psychologiczne jest równoznaczne ze spełnieniem obowiązków pracodawcy związanych z badaniami wstępnymi i okresowymi, przeprowadzanymi na podstawie art. 229 K.p.

Badania odbywane przez kierowców na podstawie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1414), dalej ustawy są ważne przez 5 lat, jeśli kierowca nie ukończył 60. roku życia lub przez 30 miesięcy, jeśli jest starszy. Tak wynika z art. 39j ust. 4 ustawy (w zakresie badań lekarskich) i art. 39k ust. 3 ustawy (dla badań psychologicznych). Obowiązkami przedsiębiorcy lub innego podmiotu wykonującego przewóz drogowy jest w odniesieniu do badań lekarskich i psychologicznych kierowanie na nie kierowców, pokrywanie kosztów badań, przechowywanie przez okres zatrudnienia kopii orzeczeń lekarskich i psychologicznych, prowadzenie dokumentacji dotyczącej badań lekarskich i psychologicznych, przekazywanie kierowcom z chwilą rozwiązania stosunku pracy kopii powyższych orzeczeń (art. 39l ustawy o transporcie drogowym).

Co więcej, zgodnie z art. 39l ust. 3 ustawy o transporcie drogowym, spełnienie przez przedsiębiorcę lub przez inny podmiot wykonujący przewóz drogowy obowiązku skierowania na badania lekarskie i psychologiczne uznaje się za równoznaczne ze spełnieniem obowiązków pracodawcy w zakresie wykonywania wstępnych i okresowych badań lekarskich, o których mowa w art. 229 § 1 i 2 K.p.

Ponadto ze względu na wpisywanie danych o odbytych badaniach do prawa jazdy kierowcy i obowiązek wydawania mu kopii orzeczeń lekarskich o odbytych badaniach na zakończenie stosunku pracy, nie ma również obowiązku powtarzania badań przy kolejnym zatrudnieniu kierowcy.

W uzasadnieniu wyroku WSA w Warszawie z dnia 14 kwietnia 2008 r. (sygn. akt VI SA/Wa 2241/07) Sąd jednoznacznie stwierdził, że nie ma obowiązku powtarzania badań psychologicznych u każdego pracodawcy przed upływem terminu pięcioletniego, ustalonego w art. 39k ust. 3 ustawy o transporcie drogowym. Istnieje natomiast obowiązek - przy ciągłym zatrudnieniu w charakterze kierowcy - utrzymywania ciągłości posiadania wyników badań psychologicznych, potwierdzających spełnianie przez kierowcę warunków do wykonywania tego zawodu.

W niektórych publikacjach eksperci rozstrzygając powyższy obowiązek na niekorzyść pracodawców, czyli stwierdzając konieczność ponownego wykonywania badań przez kierowców, powołują się na wyrok NSA z dnia 7 listopada 2002 r. (sygn. akt I SA 3358/01, niepublikowany). Sąd przyjął w nim, że nawet jeśli kierowca posiada prawo jazdy, na odwrocie którego wskazano daty poświadczające, że odbył badania konieczne do uzyskania prawa do wykonywania zawodu kierowcy i badania te są nadal ważne, potrzebne jest uzyskanie zaświadczenia o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, o którym mowa w Kodeksie pracy. Zdaniem części ekspertów oznacza to, że posiadanie przez osobę przyjmowaną do pracy świadectwa stwierdzającego jej uprawnienia do wykonywania określonego zawodu nie jest tożsame z posiadaniem orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na konkretnym stanowisku.

Teza powyższego wyroku NSA brzmi: "Posiadanie przez osobę przyjmowaną do pracy lub pracownika świadectwa stwierdzającego uprawnienia danej osoby do wykonywania określonego zawodu nie jest tożsame z posiadaniem orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na konkretnym stanowisku art. 229 § 4 K.p.".

Powyższy wyrok nie dotyczy zatem wpisów do prawa jazdy (wpisy do prawa jazdy dotyczące badań lekarskich i psychologicznych stosuje się dopiero na podstawie ustawy z dnia 17 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym... - Dz. U. nr 235, poz. 1701). Wyrok NSA dotyczy "starych" świadectw kwalifikacji wydawanych na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów. W stanie faktycznym, w którym wydano wyrok kierowcy posiadali świadectwa kwalifikacji, potwierdzające prawo wykonywania określonego zawodu. Badania lekarskie, które były konieczne do wydania powyższych świadectw kwalifikacji, potwierdzały brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania określonego zawodu, ale już nie stwierdzały, że brak jest przeciwwskazań do zatrudnienia na stanowisku kierowcy. Wyrok ten jest zatem nieaktualny w stosunku do obecnie obowiązujących przepisów, które inaczej kształtują obowiązki w powyższym zakresie. Po pierwsze aktualne wpisy do prawa jazdy, dokonywane na podstawie art. 39f ust. 1 ustawy o transporcie drogowym, potwierdzają spełnienie wymagań, o których mowa w art. 39a ust. 1 pkt 3 tej ustawy. Zatem stanowią także o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy, co nie wynikało ze "starych" świadectw kwalifikacji, których dotyczył wyrok NSA z dnia 7 listopada 2002 r. Po drugie, zakres badań wynikających z ustawy o transporcie drogowym jest szerszy niż badań lekarskich z Kodeksu pracy, a są one i tak wykonywane na zasadach określonych w przepisach Kodeksu pracy (art. 39j ust. 2 ustawy o transporcie drogowym). Obejmują one bowiem dodatkowo badanie przeprowadzane na podstawie ustawy Prawo o ruchu drogowym, które ma potwierdzać brak przeciwwskazań do kierowania pojazdami. Po trzecie, przyjęcie obowiązku każdorazowego powtarzania badań przy kolejnym zatrudnieniu kierowcy podważałoby sens istnienia w ustawie o transporcie drogowym przepisów dotyczących konieczności zwracania kopii orzeczeń lekarskich kierowcom po ustaniu stosunku pracy oraz regulujących okres ważności wykonanych badań, wpisywanych do praw jazdy. Wydaje się, że orzeczenia zwraca się kierowcom właśnie po to, aby mogły być dalej wykorzystywane, np. u nowego pracodawcy.

Zwracamy uwagę! Wątpliwości w powyższym zakresie wynikają z niejednoznacznego brzmienia art. 39l ust. 3 ustawy o transporcie drogowym. Przepis ten można bowiem rozumieć wąsko, przyjmując że zwolnienie z obowiązku dublowania badań dotyczy jedynie przedsiębiorcy, u którego wykonywane są badania na podstawie ustawy o transporcie drogowym, ale już nie kolejnych pracodawców zatrudniających takiego kierowcę. Dlatego stanowiska służb kontrolnych i ekspertów w tym zakresie mogą być różne. Wydaje się jednak, że takie rozumienie powyższego przepisu byłoby sprzeczne z celem regulacji, na co argumenty zostały wskazane powyżej.