Badania profilaktyczne w firmie

Podstawą dopuszczenia do pracy każdego pracownika jest orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. W zależności od sytuacji, pracownik może je uzyskać w wyniku przeprowadzenia badań profilaktycznych: wstępnych, okresowych bądź kontrolnych. Na badania profilaktyczne kieruje pracodawca i to on ponosi koszty ich przeprowadzenia.

Rodzaje badań profilaktycznych

Wykonywanie pracy wymaga od pracownika przedłożenia pracodawcy aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 K.p.). W celu jego otrzymania pracodawca kieruje pracownika na badania wstępne, okresowe lub kontrolne.

Badaniom wstępnym podlegają osoby przyjmowane do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Badaniom wstępnym nie podlegają tylko osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Badania okresowe również obejmują wszystkich pracowników i pełnią m.in. rolę profilaktyczną w zakresie wykrywania chorób zawodowych.

Trzecia grupa badań, czyli badania kontrolne, wykonywane są w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku i podlegają im pracownicy, których niezdolność do pracy spowodowana chorobą trwała dłużej niż 30 dni. Badania okresowe i kontrolne powinny być przeprowadzone w miarę możliwości w godzinach pracy (art. 229 § 3 K.p.). Wszystkie badania profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę i na jego koszt.

Treść skierowania na badania

Zakres i tryb przeprowadzania badań profilaktycznych określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. nr 69, poz. 332 ze zm.).

Skierowanie na badania lekarskie wydane przez pracodawcę, powinno zawierać:

1) określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,

2) w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy - określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w takiej sytuacji pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu,

3) w przypadku pracowników - określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony,

4) informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, o których mowa w pkt 2 i 3, czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych oraz aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach (§ 4 ust. 2 rozporządzenia).

Skierowanie na badania powinno mieć charakter imienny.

Badania po ustaniu zatrudnienia

Niekiedy pracodawca ma też obowiązek zapewnić okresowe badania lekarskie pracownikom po zakończeniu zatrudnienia. Dotyczy to pracowników, którzy wykonywali pracę w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających. Mogą oni po rozwiązaniu stosunku pracy zgłosić wniosek o objęcie takimi badaniami (art. 229 § 5 K.p.).

Koszty okresowych badań lekarskich po rozwiązaniu stosunku pracy pokrywa pracodawca. Wykonuje się je w celu wczesnego wykrywania chorób związanych z wykonywanymi czynnościami, a stan zdrowia powinien być potwierdzony orzeczeniem lekarza medycyny pracy. Orzeczenie lekarskie wydane w związku z przeprowadzonymi badaniami okresowymi po rozwiązaniu stosunku pracy przechowuje się w części C akt osobowych.

Zleceniobiorcy czasami też muszą się przebadać

Zasadniczo pracodawca nie ma obowiązku kierowania na profilaktyczne badania lekarskie osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Regulacje art. 304 i 207 K.p. nie zawierają bowiem w tej kwestii szczegółowych unormowań. Jednak może on uzależnić podpisanie umowy ze zleceniobiorcą od odbycia przez niego wstępnych badań lekarskich, ze względu na rodzaj i warunki wykonywania przyszłej pracy, a także zagrożenia związane z jej wykonywaniem. Stanowisko w tej kwestii zajęła też Państwowa Inspekcja Pracy, uznając, że: "Jeśli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy - pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. Wówczas osoba ta ma na podstawie art. 211 K.p. obowiązek odbyć szkolenie i poddać się badaniom bhp" (pismo Departamentu Prawnego GIP z dnia 8 sierpnia 2007 r., znak: GNP/426/4560-364/07/PE).

Dodatkowe badania dla kierujących pojazdami

Pracowników kierujących pojazdami w ramach obowiązków służbowych, którzy nie podlegają ustawie o transporcie drogowym, dotyczy wymóg wykonania dodatkowych badań. Taki obowiązek wynika z § 4 ust. 4 pkt 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. z 2013 r. poz. 133). Aby lekarz medycyny pracy zlecił dodatkową konsultację okulistyczną oraz badanie zjawiska olśnienia i widzenia zmierzchowego, w skierowaniu na badania wstępne pracownika mającego kierować pojazdami w ramach obowiązków służbowych, pracodawca powinien zamieścić informację o tym fakcie. Obowiązek wskazania w skierowaniu na badania wstępne okoliczności prowadzenia przez zatrudnianego pracownika pojazdu w ramach obowiązków służbowych potwierdzony został przez Ministerstwo Zdrowia w stanowisku z dnia 28 czerwca 2011 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (znak pisma: MZ-BP-P-0620-6142-2/OG/11). Jak wynika z pisma resortu, nie ma znaczenia czy pracownik użytkuje pojazd codziennie, czy korzysta z niego tylko czasami. Nieważne jest też, kto jest właścicielem samochodu. Prowadzenie pojazdu w ramach obowiązków służbowych wymaga wykonania powyższych badań.

Kierowcy objęci ustawą o transporcie drogowym

Kierowcy tzw. zawodowi, podlegający przepisom ustawy o transporcie drogowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1414 ze zm.), mają znacznie szerszy zakres badań lekarskich niż kierowcy nieobjęci tą ustawą. Kierowcy wykonujący przewozy pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony oraz przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą podlegają badaniom lekarskim i psychologicznym określonym w art. 39j-39l ustawy o transporcie drogowym. Obejmuje ich również obowiązek przeprowadzenia kwalifikacji wstępnej.

Badania lekarskie i psychologiczne kierowców wykonywane są na podstawie skierowania pracodawcy i na jego koszt. Częstotliwość badań zależy od wieku kierowcy. Odbywają się one:

• co 5 lat - do czasu ukończenia przez kierowcę 60 lat,
   
• co 30 miesięcy - po ukończeniu przez kierowcę 60 lat.

Badania lekarskie i psychologiczne kierowców są równoznaczne z profilaktycznymi badaniami wstępnymi i okresowymi, o których mowa w art. 229 § 1 i 2 K.p.

Przedsiębiorca zatrudniający kierowcę jest zobowiązany przez cały okres jego zatrudnienia przechowywać kopie świadectw kwalifikacji zawodowej oraz orzeczeń lekarskich i psychologicznych.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)