Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy oraz prawa do świadczeń z tego tytułu

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Tak stanowi art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 z późn. zm.), dalej ustawy wypadkowej.

Dla oceny, czy zdarzenie jest wypadkiem przy pracy, nie ma znaczenia data, w której poszkodowany zgłosił się do lekarza oraz symbol choroby umieszczony na zwolnieniu lekarskim (por. wyrok SN z dnia 13 maja 1997 r., sygn. akt II UKN 115/97, OSNP 1998/5/159).

Nagłość zdarzenia ma miejsce wówczas, gdy występuje w ciągu jednej dniówki roboczej, czyli przebiega w czasie nie dłuższym niż trwanie dnia pracy.

Natomiast za uraz uważa się uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego, w konsekwencji czego pracownik stał się niezdolny do pracy. Za wypadek przy pracy może być jednak uznane także zdarzenie niebędące przyczyną czasowej niezdolności do pracy, ale powodujące uraz u poszkodowanego (np. skaleczenie).

Zewnętrzną przyczyną wypadku przy pracy mogą być urazy mechaniczne, chemiczne, spowodowane przez narzędzia pracy, działanie zbyt wysokich lub niskich temperatur, działanie energii elektrycznej, czynności wykonywane przez pracownika (nadmierny wysiłek). Przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy może być zatem wykonywanie codziennych obowiązków pracowniczych, a także dopuszczenie do pracy bez przeprowadzenia badań kontrolnych.

Istotnym elementem odróżniającym wypadek przy pracy od innych zdarzeń jest jego związek z pracą. Nie musi to być związek przyczynowy, a jedynie związek adekwatny. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lipca 2011 r., sygn. akt I UK 46/11 wyjaśnił, że: "1. Nagłe zdarzenie powodujące uraz lub śmierć pracownika może zatem nastąpić w dowolnym czasie i miejscu, pod warunkiem, że pozostaje w związku z wykonywaniem czynności pracowniczych przez osobę, która wypadkowi uległa.

2. Czasowy i miejscowy związek zdarzenia z pracą oznacza, że pracownik doznał uszczerbku na zdrowiu, bądź poniósł śmierć w czasie i w miejscu, w którym pozostawał w sferze interesów pracodawcy. Jeżeli natomiast przyczyna zewnętrzna zadziałała poza czasem i miejscem wykonywania normalnych czynności pracowniczych, wówczas niezbędne jest stwierdzenie funkcjonalnego związku z pracą, tzn. takiego, w ramach którego praca musi być nie tylko jednym z czynników prowadzących do zdarzenia, ale musi ona także wywrzeć wpływ na zaistniały skutek. Związek funkcjonalny nie jest bowiem pojęciem wymiernym i obiektywnym - jak czas i miejsce - i leży często w sferze psychiki poszkodowanego pracownika. (…)".

Za ciężki wypadek przy pracy uważa się zdarzenie, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała (art. 3 ust. 5 ustawy wypadkowej).

Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się zdarzenie, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku (art. 3 ust. 4 ustawy wypadkowej).

Zbiorowym wypadkiem przy pracy jest zdarzenie, w wyniku którego urazu doznały co najmniej dwie osoby (art. 3 ust. 6 ustawy wypadkowej).

Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone na wstępie, chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Ponadto za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu, m.in. podczas:

• odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych,
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Pracownik, który uległ wypadkowi, powinien - jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala - niezwłocznie poinformować o zdarzeniu swojego przełożonego.

Natomiast zadaniem pracodawcy jest ustalenie czy zaistniałe zdarzenie jest wypadkiem przy pracy oraz zbadanie przyczyn tego wypadku. Pracodawca jest obowiązany:

• podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie,
• zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadku,
• zabezpieczyć miejsce wypadku,
• ustalić okoliczności i przyczyny wypadku w trybie przewidzianym przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. nr 105, poz. 870),
• zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom,
• prowadzić rejestr wypadków przy pracy.

Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał takie skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. Właściwym inspektorem pracy jest inspektor okręgowego inspektoratu pracy obejmującego właściwością miejscową zakład pracy, w którym zdarzył się wypadek. W zawiadomieniu należy podać czas i miejsce zdarzenia, na czym ono polegało oraz kto został poszkodowany (wzór zawiadomienia nie został określony przepisami).

Jak już wspomnieliśmy, do obowiązków pracodawcy należy ustalenie czy zdarzenie jest wypadkiem przy pracy oraz zbadanie przyczyn wypadku. W tym celu powołuje się zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy.

U pracodawcy niemającego obowiązku tworzenia służby bhp w skład zespołu powypadkowego, zamiast pracownika tej służby wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, albo specjalista spoza zakładu pracy. U pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu powypadkowego, wchodzi przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bhp.

Jeżeli pracodawca nie może utworzyć zespołu powypadkowego w składzie dwuosobowym, ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół, w skład którego wchodzi pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy.

W sytuacji, gdy ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku nastąpi w terminie późniejszym wskutek uzasadnionych przeszkód lub trudności, to przyczyny tego opóźnienia podaje się w treści protokołu. Przy czym przekroczenie terminu uzasadniają jedynie okoliczności uniemożliwiające jego sporządzenie, do których należy np. stan zdrowia poszkodowanego.

Wzór protokołu określa rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz. U. nr 227, poz. 2298).

Zespół powypadkowy sporządza protokół w niezbędnej liczbie egzemplarzy i po zapoznaniu poszkodowanego z jego treścią wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową doręcza niezwłocznie pracodawcy w celu zatwierdzenia.

Poszkodowany ma prawo do:

• zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole (zespół powypadkowy ma obowiązek właściwego pouczenia),
• wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii.

W razie wniesienia przez pracownika zastrzeżeń do protokołu, zespół powypadkowy dokonuje wyjaśnień i nie później niż w terminie 5 dni sporządza nowy protokół, dołączając do niego protokół, do którego zostały wniesione zastrzeżenia. Natomiast gdy nie wnosi on zastrzeżeń do protokołu, a jedynie zgłasza do niego uwagi, dotyczące np. niewłaściwych bądź niefachowych sformułowań użytych w treści protokołu, to pracodawca nie musi zwracać protokołu zespołowi.

Protokół dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych pracodawca niezwłocznie doręcza właściwemu inspektorowi pracy. Inspektor pracy może zwrócić pracodawcy ten protokół, z uzasadnionym wnioskiem o ponowne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, jeżeli zawiera on ustalenia naruszające uprawnienia pracownika albo nieprawidłowe wnioski profilaktyczne.

Na podstawie zatwierdzonego protokołu, w którym stwierdzono, że wypadek jest wypadkiem przy pracy lub wypadkiem traktowanym na równi z wypadkiem przy pracy, pracodawca sporządza statystyczną kartę wypadku przy pracy. Przekazuje się ją w formie elektronicznej na portal sprawozdawczy Głównego Urzędu Statystycznego lub oryginał sporządzony w formie pisemnej do Urzędu Statystycznego w Gdańsku. Przy czym część I statystycznej karty należy sporządzić nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia, w którym został zatwierdzony protokół, a następnie przekazać w terminie do 15. dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, w którym zatwierdzono protokół. Część II - uzupełniającą, należy sporządzić w terminie umożliwiającym zachowanie terminu jej przekazania, tj. nie później niż z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego.

Zwracamy uwagę! Pracownik (a w razie wypadku śmiertelnego jego rodzina) może wnieść odwołanie od ustaleń protokołu do sądu pracy. Prawo to przysługuje, gdy pracownik ma w tym interes prawny, np. gdy od wyników ustaleń okoliczności i przyczyn wypadku zależy prawo do świadczeń lub odpowiedzialność porządkowa pracownika, a także, gdy pracownikowi zarzucono winę polegającą na naruszeniu obowiązujących przepisów bhp.

Rozstrzygnięcie sprawy przez sąd pracy jest wiążące zarówno dla pracodawcy, jak i dla ZUS, w zakresie ustalenia uprawnień do świadczeń wypadkowych.

Za okres niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy wypłaca się zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Przysługuje on od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu, w wysokości 100% podstawy wymiaru (art. 8 ustawy wypadkowej). Co istotne zasiłek ten wypłaca się od pierwszego dnia choroby nawet wówczas, gdy pracownik w danym roku kalendarzowym nie wykorzystał limitu 33 dni (14 dni) wynagrodzenia chorobowego, o którym mowa w art. 92 K.p.

W praktyce zdarza się, że uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy następuje po wypłacie wynagrodzenia chorobowego, o którym mowa w art. 92 K.p. W takiej sytuacji - jeżeli zostanie ustalone, że miał miejsce wypadek przy pracy - wypłacone pracownikowi wynagrodzenie traktuje się jako zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego, z zastrzeżeniem, że jeżeli pracownikowi wypłacono wynagrodzenie za czas choroby w wysokości 80% podstawy wymiaru, to należy dokonać dopłaty zasiłku do 100% podstawy wymiaru.

Gdy pracodawca nie jest zobowiązany do wypłaty świadczeń chorobowych, to również wypłacone wynagrodzenie chorobowe uznaje się za zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego i rozlicza w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne. Przy czym ZUS oblicza wtedy pełną kwotę należnego zasiłku chorobowego i w razie gdy kwota wypłacona pracownikowi przez pracodawcę jest:

• niższa niż należna - wypłaca różnicę między kwotą należną, a wypłaconą przez pracodawcę,
• wyższa niż należna - wypłacone wynagrodzenie jest traktowane jak zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego jedynie do wysokości należnego zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego i podlega rozliczeniu w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne tylko do tej wysokości.

We wszystkich wymienionych przypadkach pracodawca jest zobowiązany złożyć dokumenty rozliczeniowe korygujące (por. ust. 4 i 5 komentarza ZUS do ustawy wypadkowej dostępnego na stronie internetowej www.zus.pl).

Jeżeli niezdolność do pracy wynika z późniejszych następstw zaistniałych w stanie zdrowia w związku ze stwierdzonym wcześniej wypadkiem przy pracy (nawet u innego pracodawcy), prawo do zasiłku chorobowego przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia wypadkowego. Związek tej niezdolności do pracy z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową musi zostać stwierdzony przez lekarza odrębnym zaświadczeniem lekarskim.

Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby spowodowanej wypadkiem przy pracy, nie dłużej jednak niż przez 182 dni (a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana wypadkiem przypada w czasie ciąży, okres zasiłkowy wynosi 270 dni). Do tego okresu wlicza się wszystkie dni nieprzerwanej niezdolności do pracy, a także okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej, a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Pracownikowi, który po wyczerpaniu okresu płatności zasiłku chorobowego (tj. 182 dni) jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy, może zostać przyznane świadczenie rehabilitacyjne. Świadczenie to wypłaca się przez czas niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku (świadczenia rehabilitacyjnego) oraz obliczaniu jego wysokości stosuje się odpowiednio przepisy ustawy zasiłkowej.

Do zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego mają zastosowanie m.in. przepisy dotyczące obniżania wysokości zasiłku chorobowego o 25% w przypadku dostarczenia zaświadczenia lekarskiego po upływie 7 dni od daty jego otrzymania oraz ograniczenia podstawy wymiaru zasiłku za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia wypadkowego do 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Pracownik po wypadku przy pracy przebywał w szpitalu od 4 do 12 czerwca 2014 r. Po wyjściu ze szpitala, w dniu 12 czerwca 2014 r., otrzymał zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA na okres od 4 do 30 czerwca 2014 r. (27 dni). Zaświadczenie to powinno zostać dostarczone do pracodawcy w dniu 20 czerwca 2014 r. (siódmy dzień przypadał w Boże Ciało), jednak pracownik przedłożył je dopiero 23 czerwca 2014 r.

Pracodawca obniżył o 25% wysokość zasiłku chorobowego przysługującego za okres od 11 do 23 czerwca 2014 r., pomimo że część tego okresu przypadała na pobyt w szpitalu.

Z tytułu niezdolności do pracy powstałej wskutek wypadku przy pracy, poszkodowany pracownik może uzyskać prawo do renty wypadkowej lub szkoleniowej. Członkowie rodziny poszkodowanego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy, są uprawnieni do renty rodzinnej.

Przy ustalaniu prawa do rent, ich wysokości oraz wypłaty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy emerytalnej, z uwzględnieniem przepisów ustawy wypadkowej.

Renta wypadkowa przysługuje pracownikowi, który stał się częściowo lub całkowicie niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy, niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej takim wypadkiem (również gdy niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania okresów składkowych i nieskładkowych wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej). O niezdolności do pracy oraz jej związku z wypadkiem przy pracy orzeka lekarz orzecznik ZUS.

Osobie uprawnionej do renty wypadkowej, która została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji, przysługuje dodatek pielęgnacyjny na zasadach i w wysokości określonej w ustawie emerytalnej.

Jeżeli osoba uprawniona do renty wypadkowej posiada także prawo do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru, tzw. "półtorakrotne" świadczenie, tj. przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury albo emeryturę powiększoną o połowę renty (nie dotyczy to osób, które osiągają przychód powodujący zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości określony w przepisach ustawy emerytalnej, niezależnie od wysokości tego przychodu).

Pracownikowi, w stosunku do którego lekarz orzecznik ZUS orzekł celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy, przysługuje renta szkoleniowa. Jej przeznaczeniem jest umożliwienie osobie niezdolnej do pracy w dotychczasowym zawodzie przekwalifikowanie się i uzyskanie kwalifikacji zawodowych pozwalających na wykonywanie zatrudnienia. Renta szkoleniowa przysługuje przez 6 miesięcy i może zostać przedłużona - na podstawie wniosku starosty - na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej jednak niż o 30 miesięcy. Może też zostać skrócona, jeżeli starosta zawiadomi ZUS o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu, albo że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.

Renta wypadkowa dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:

• 24% kwoty bazowej, tj. 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach ustawy o sus oraz
• po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,
• po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych,
• po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat.

Renta wypadkowa dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy, natomiast renta szkoleniowa z ubezpieczenia wypadkowego wynosi 75% podstawy wymiaru renty.

Renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego wynosi:

• 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba,
• 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby,
• 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy lub więcej osób.

Za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Renty z ubezpieczenia wypadkowego nie mogą być niższe niż 120% kwoty najniższej odpowiedniej renty ustalonej i podwyższonej zgodnie z przepisami ustawy emerytalnej.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru rent z ubezpieczenia wypadkowego nie stosuje się przepisu dotyczącego ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru do 250%, z zastrzeżeniem, o którym mowa poniżej. Przy dokonywaniu wyliczenia renty z wykorzystaniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru renty wyższego niż 250% nie obowiązuje gwarancja zachowania minimalnego procentu podstawy jej wymiaru. Gwarancja ta wynika z art. 18 ustawy wypadkowej, w myśl którego renta z tytułu niezdolności do pracy i renta szkoleniowa z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż 80% podstawy jej wymiaru - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy; 60% podstawy wymiaru - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy i 100% podstawy wymiaru - dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.

Pracownikowi, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem przy pracy, przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Przy czym za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy, natomiast za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.

Postępowanie o ustalenie uszczerbku na zdrowiu następuje na wniosek ubezpieczonego lub uprawnionego członka rodziny. Wniosek o jednorazowe odszkodowanie składa się u pracodawcy, który kompletuje dokumentację niezbędną do ustalenia uszczerbku na zdrowiu pracownika. Na dokumentację składa się odpowiednio protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (karta wypadku), ewentualny prawomocny wyrok sądu pracy (jeżeli zdarzenie zostało uznane za wypadek przy pracy na drodze postępowania przed sądem), zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką znajduje się ubezpieczony, odpis aktu zgonu - w przypadku zgonu osoby, która uległa wypadkowi przy pracy.

Do wniosku można dołączyć także inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego.

Pracodawca - po zakończeniu leczenia i rehabilitacji pracownika - przekazuje wniosek wraz z dokumentacją do ZUS właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pracownika, w celu skierowania go na badanie przez lekarza orzecznika ZUS. W przypadku braku pracodawcy zobowiązanego do skompletowania dokumentacji oraz zgłoszenia wniosku w związku z pogorszeniem się stanu zdrowia w następstwie wypadku przy pracy, wniosek o jednorazowe odszkodowanie składa osoba zainteresowana bezpośrednio do ZUS.

Lekarz orzecznik ustala stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu oraz jego związek z wypadkiem przy pracy na podstawie bezpośredniego badania ubezpieczonego i posiadanej dokumentacji medycznej oraz dokumentacji dotyczącej tego wypadku przy pracy, wydając w tej sprawie orzeczenie. Stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu lekarz orzecznik ustala w procentach. Przed wydaniem orzeczenia może on zlecić uzupełnienie dokumentacji medycznej o opinię właściwego lekarza konsultanta ZUS, a także o wyniki badań dodatkowych i specjalistycznych bądź też odroczyć wydanie orzeczenia, jeżeli nie jest w stanie wydać orzeczenia na podstawie wyników bezpośredniego badania i posiadanej dokumentacji, w celu uzupełnienia niezbędnej dokumentacji.

Przyznanie lub odmowa przyznania jednorazowego odszkodowania oraz ustalenie jego wysokości następuje w drodze decyzji, wydawanej przez ZUS w ciągu 14 dni od dnia:

• otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej,
• wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Jeżeli w decyzji zostało ustalone prawo do jednorazowego odszkodowania oraz jego wysokość, ZUS dokonuje z urzędu wypłaty odszkodowania w terminie 30 dni od dnia wydania decyzji.

Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie w trybie i na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych (pouczenie o środkach odwoławczych jest zawarte w wydanej przez ZUS decyzji).

Zwracamy uwagę! Kwoty jednorazowych odszkodowań podajemy na naszej stronie internetowej www.gofin.pl w zakładce "Wskaźniki i stawki".

Płatnik składek spełniający określone warunki obowiązany jest przekazać do ZUS w terminie do 31 stycznia danego roku za poprzedni rok kalendarzowy informację ZUS IWA - "Informacja o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe". Pisaliśmy na ten temat w UiPP nr 2/2014, str. 8-13.

W informacji ZUS IWA w bloku IV - "Zestawienie danych do ustalenia kategorii ryzyka dla płatnika składki" płatnik składek wpisuje w polu 02 liczbę poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem, które miały miejsce w ciągu roku, za który składana jest informacja ZUS IWA. Ustalając liczbę poszkodowanych odpowiednio w odniesieniu do pracowników zlicza wszystkich poszkodowanych w wypadkach przy pracy, które zostały zarejestrowane w rejestrze wypadków nie wcześniej niż 1 stycznia i nie później niż 31 grudnia roku, za który składana jest informacja ZUS IWA. Natomiast w przypadku innych ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu (np. zleceniobiorców) zlicza wszystkich poszkodowanych w wypadkach przy pracy, dla których karta wypadku została sporządzona nie wcześniej niż 1 stycznia i nie później niż 31 grudnia roku, za który składana jest informacja ZUS IWA.

W polu 03 pracodawca podaje liczbę poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich, które miały miejsce w ciągu roku, za który składana jest informacja ZUS IWA. Płatnik ustala ją na takich samych zasadach jak określone dla wypełnienia pola 02.

Liczba poszkodowanych podana w polu 03 bloku IV nie może być wyższa od liczby wykazanej w polu 02 tego bloku.

W zakładzie pracy w dniu 8 kwietnia 2014 r. zdarzył się wypadek przy pracy, w którym poszkodowanych zostało 5 pracowników, w tym jeden z nich zmarł. Sporządzenie protokołów powypadkowych i zarejestrowanie wypadków w rejestrze wypadków nastąpiło 14 kwietnia 2014 r. Poszkodowani powinni zostać uwzględnieni w informacji ZUS IWA składanej za rok 2014 (przyjmujemy, że zakład obowiązany będzie sporządzić tę informację).

Wypadek przy pracy, w którym poszkodowany został zleceniobiorca, zdarzył się 30 grudnia 2013 r. Sporządzenie karty wypadku nastąpiło w dniu 3 stycznia 2014 r.

Poszkodowany powinien zostać uwzględniony w informacji ZUS IWA składanej za rok 2014 (przyjmujemy, że zakład obowiązany będzie sporządzić tę informację).